Wystąpienie do Ministra Zdrowia, Ministra Rodziny i Polityki Społecznej oraz Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia w sprawie stanu opieki paliatywnej na obszarach wiejskich z dnia 2022-07-02.
Wystąpienie do Ministra Zdrowia, Ministra Rodziny i Polityki Społecznej oraz Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia w sprawie stanu opieki paliatywnej na obszarach wiejskich.
Podczas konferencji Rzecznika Praw Obywatelskich i Fundacji Hospicjum Proroka Eliasza, która odbyła się w Biurze RPO 18 maja br. w gronie specjalistów, praktyków i przedstawicieli instytucji publicznych zostały przedstawione postulaty dotyczące stanu opieki paliatywnej na obszarach wiejskich.
W tegorocznej konferencji, która była kontynuacją działań Rzecznika w zakresie podnoszenia w przestrzeni publicznej problemów i stanu opieki paliatywnej, zauważono, że rolą hospicjum nie jest dbanie o godną śmierć, lecz dbanie o godne życie do końca - pełne empatii, miłości i szacunku. Istotą niniejszego spotkania była godność człowieka oraz dyskusja nad tym, w jaki sposób zapewnić pełną ochronę godności ludziom starszym, ludziom nieuleczalnie chorym, ludziom żegnającym się ze światem. Rzecznik podkreślił, że godność w tym zakresie oznacza, że każdy człowiek powinien być zawsze w centrum zainteresowania. Wobec czego, każdy człowiek ma prawo do szczęścia, do szacunku i prawo do cieszenia się życiem, niezależnie od tego, w jakiej fazie życia się znajduje.
Niewątpliwie zasady świadczenia opieki paliatywnej i hospicyjnej wymagają zmian. RPO zgadza się ze stwierdzeniem, że największe problemy w tym zakresie można zaobserwować na obszarach wiejskich. Obszary te stanowią zaś ponad 90% terytorium Polski zamieszkałego przez 40% polskich obywateli. Szybkiemu starzeniu się populacji wsi towarzyszy słabo rozwinięta infrastruktura, ograniczony dostęp do transportu publicznego, usług społecznych i opieki zdrowotnej, co negatywnie wpływa na jakość życia najstarszych mieszkańców i ich prawo do opieki i godnej starości.
Rzecznik powołał się ponadto na art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji, z którego wynika, że każdy ma prawo do ochrony zdrowia. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny w swoim orzecznictwie wskazał na podstawowy charakter praw do ochrony zdrowia, które źródło ma w przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Nie ulega wątpliwości, że z artykułami 30 i 38 Konstytucji wyjątkowo mocno, wręcz nierozerwalnie związany jest art. 68 Konstytucji. Ochrona zdrowia jest ściśle powiązana z ochroną życia, a prawo do życia z godnością człowieka. Prawo do ochrony zdrowia jest konstytucyjnie gwarantowane i to nie tylko jako prawo, które nadane zostaje jego adresatom przez władzę państwową, ale jest to prawo podstawowe wynikające z przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka, którego przestrzeganie władza państwowa jest zobowiązana ochraniać.
Rzecznik podkreślił, że opieka paliatywna i hospicyjna, stosownie do art. 15 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, jest świadczeniem gwarantowanym, tj. takim, którego celem jest zachowanie zdrowia, zapobieganie chorobom i urazom, wczesne wykrywanie chorób, leczenie, pielęgnacja oraz zapobieganie niepłodności i jej ograniczanie.
Jednocześnie rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 października 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej zawiera ograniczony wykaz jednostek chorobowych kwalifikujących do leczenia z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej. Oznacza to, że pod opieką hospicjum można umrzeć tylko na kilka chorób wskazanych w powyższym rozporządzeniu. Potrzeby hospicjum dotyczą przyjęcia pod swoją opiekę wszystkich pacjentów umierających, niezależnie na jaką chorobę dana osoba umiera. Powyższe rozwiązanie stosowane jest m.in. przez Stowarzyszenie Opieki Paliatywnej, gdzie tworzenie listy chorób kwalifikujących do opieki paliatywnej nie jest zalecane. Zgodnie z wytycznymi Rady Europy opieka paliatywna nie jest bowiem związana z konkretną chorobą, a każda osoba, która wymaga opieki paliatywnej, powinna mieć do niej dostęp.
W wystąpieniu RPO przedstawił najważniejsze postulaty zgłoszone przez ekspertów na ww. Konferencji, w tym m.in. zniwelowanie nierówności w zdrowiu wśród starszych Polaków, zapewnienie poprawy poziomu edukacji i opieki zdrowotnej na wcześniejszych etapach życia przyszłych seniorów czy zapobieganie e-wykluczeniu seniorów na obszarach wiejskich. Wyraził przy tym nadzieję, że przedstawione zagadnienia będą kolejnym impulsem ukazującym społeczeństwu i organom władzy publicznej problemy ludzi wykluczonych - współczesnych wykluczonych na obszarach wiejskich.
Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Ministrów oraz Prezesa NFZ z prośbą o zajęcie stanowiska w podnoszonej sprawie.