Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie braku wystarczającej wiedzy i środków edukacyjnych w zakresie cyberbezpieczeństwa dzieci i młodzieży.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę na problem braku wystarczającej wiedzy i środków edukacyjnych w zakresie cyberbezpieczeństwa dzieci i młodzieży, w kontekście występowania patologicznych zachowań seksualnych w Internecie.

W kwietniu 2022 r. Państwowy Instytut Badawczy „Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa” opublikował raport „Nie na pokaz”, będący analizą wyników badania, dotyczącego publikowania treści intymnych (self-generated sexual content) przez młodzież. W publikacji przedstawiono najbardziej powszechne zagrożenia, na które narażone są dzieci i nastolatki w Internecie, takie jak grooming, szantaż na tle seksualnym, czy też sexting.

Szczególny niepokój Rzecznika budzi przedstawiony w raporcie dynamiczny wzrost liczby treści o charakterze seksualnym wytwarzanych przez osoby małoletnie, będących formą ich autoprezentacji. Zjawisko to ma charakter powszechny i dotyka ogromnej liczby internautów, w tym także dzieci (12-14 lat). W przypadku dzieci i nastolatków niegotowych na kontakt z tego typu materiałami może to skutkować nieprzyjemnymi lub w skrajnych przypadkach, nieodwracalnymi skutkami w sferze psychiki i zachowań osób poszkodowanych (odrzucenia/zamrożenia sfery seksualnej w przyszłości lub zbyt wczesnego, nagłego rozbudzenia tej sfery, prowadzącego do uzależnienia od seksu oraz innych zaburzeń na tym tle).

Jednocześnie większość badanych stwierdziła, że w przypadku trudnych sytuacji, związanych z materiałami self-generated sexual content, takich jak wyciek zdjęć lub filmów, presja rówieśnicza, zawiedzenie się na kimś lub otrzymanie treści o charakterze seksualnym, których nie chcieli otrzymać, nie zwróciliby się o wsparcie do rodziców, ani do szkoły z powodu strachu, że zostaną ukarani, obwinieni lub niezrozumiani. W wypowiedziach osób badanych widoczna jest też niepokojąco niska świadomość wiedzy i zasad dotyczących bezpieczeństwa w cyberprzestrzeni. Niektóre osoby świadomie ignorowały znane im zasady bezpiecznego korzystania z Internetu.

Rzecznik podziela obawy autorów raportu, z którego wynika potrzeba zwiększania jakości i dostępności edukacji na temat cyberbezpieczeństwa zarówno wśród osób małoletnich, jak i dorosłych. Oprócz wiedzy i nauki, należy również zadbać o odpowiednie wsparcie dla osób pokrzywdzonych, które powinno opierać się na empatii, zrozumieniu ich sytuacji i budowaniu w nich poczucia bezpieczeństwa. Pandemia koronawirusa zmusiła społeczeństwo do większego zaangażowania się w życie toczące się w Internecie, gdzie na młode osoby czeka wiele zagrożeń, którym na dzień dzisiejszy ciężko jest sprostać, dlatego tak ważna jest odpowiednia edukacja, która pozwoli zapewnić bezpieczeństwo najmłodszym.

Z uwagi na powyższe Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o poinformowanie, jakie działania w tym zakresie podjął dotychczas lub planuje podjąć resort edukacji i nauki.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Edukacji i Nauki w piśmie z 9 sierpnia 2022 r. podkreślił, że przepisy ogólne ustawy - Prawo oświatowe stanowią, że system oświaty zapewnia wychowanie rozumiane jako wspieranie dziecka w rozwoju ku pełnej dojrzałości w sferze fizycznej, emocjonalnej, intelektualnej, duchowej i społecznej. Zadaniem systemu oświaty jest również upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży wiedzy o cyberbezpieczeństwie oraz kształtowanie właściwych postaw wobec zagrożeń, w tym związanych z korzystaniem z technologii informacyjno-komunikacyjnych. Niewątpliwie, szkoła powinna przygotować uczniów do świadomego i odpowiedzialnego korzystania z technologii informacyjno-komunikacyjnych, wyposażyć ich w kompetencje potrzebne do korzystania z różnych cyfrowych zasobów informacyjnych, wyszukiwania i krytycznej analizy informacji, bezpiecznego poruszania się w przestrzeni cyfrowej, w tym nawiązywania i utrzymywania opartych na wzajemnym szacunku relacji z innymi użytkownikami sieci. Cele te są realizowane m.in. w ramach kształcenia informatycznego (edukacji informatycznej w klasach I-III szkoły podstawowej oraz informatyki w klasach IV-VIII szkoły podstawowej i w szkole ponadpodstawowej. Zachowaniom bezpiecznym i odpowiedzialnym podczas korzystania z portali i mediów społecznościowych sprzyja ponadto realizacja treści nauczania zawartych w innych przedmiotach, jak: język polski, język obcy nowożytny, wiedza o społeczeństwie, etyka, wychowanie do życia w rodzinie. Aby wzmocnić ochronę uczniów przed treściami mogącymi zaburzyć ich harmonijny rozwój, a także zagadnieniami stojącymi w sprzeczności z systemem wartości i oczekiwaniami rodziców w tym zakresie, w 2016 r. wzmocniono również wychowawczą funkcję szkoły. Ponadto, we wrześniu 2020 r. uaktualniono poradnik pn. Bezpieczna szkoła. Zagrożenia i zalecane działania profilaktyczne w zakresie bezpieczeństwa fizycznego i cyfrowego uczniów.