Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej w sprawie zmiany standardu nadawania naziemnego stacji TVP.

Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej przychylił się do wniosku Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o zmianę rezerwacji częstotliwości dokonanych na rzecz Telewizji Polskiej S.A., przeznaczonych do rozpowszechniania lub rozprowadzania programów telewizyjnych w sposób cyfrowy drogą rozsiewczą naziemną w MUX-3, tak, aby sygnał tego multipleksu mógł być nieprzerwanie transmitowany w standardzie DVB-T lub standardzie DVB-T2 według wyboru dysponenta rezerwacji częstotliwości, także o dniu 29 czerwca 2022 r. aż do dnia 31 grudnia 2023 r., po której to dacie nadawanie na tym multipleksie będzie realizowane w standardzie DVB-T2.

Wedle stanowiska UKE decyzja ta "ma związek ze zbrojną napaścią Federacji Rosyjskiej na terytorium Ukrainy oraz eskalacją działań dezinformacyjnych o zasięgu międzynarodowym, niosących zagrożenia dla obronności i bezpieczeństwa Rzeczpospolitej Polskiej oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego".

Mając powyższe na uwadze Rzecznik Praw Obywatelskich zaznaczył, że według dostępnych danych skutki decyzji Prezesa UKE dotknęły około 2,5 mln osób, które zostały pozbawione wolności pozyskiwania informacji za pośrednictwem telewizji innej niż telewizja publiczna. Należy podkreślić, że skutek ten nastąpił mimo możliwości uzyskania dofinansowania zakupu dekodera lub telewizora obsługującego nowy standard telewizji. Zapewne wiąże się to z faktem, że dofinansowanie ma charakter częściowy, a więc odzyskanie dotychczasowej możliwości odbioru stacji komercyjnych wymaga poniesienia dodatkowych kosztów własnych. Decyzja Prezesa UKE doprowadziła zatem do zróżnicowania obywateli w faktycznej możliwości swobodnego korzystania z przysługującej im wolności konstytucyjnej.

W ocenie Rzecznika to bardzo poważny problem rodzący szereg wątpliwości w zakresie konieczności podjęcia przedmiotowej decyzji, a także uprzedniego wyważenia przez Prezesa UKE wartości konstytucyjnych, które zostaną ograniczone w celu ochrony innej wartości. Szczególne obawy dotyczą aspektu wyborczego. Należy zaznaczyć, iż nie tylko wolne wybory, ale także wolność wypowiedzi, a w szczególności wolność debaty politycznej, stanowią wspólnie fundament każdego systemu demokratycznego. Są ze sobą związane i wzajemnie się wzmacniają, a co zatem idzie możliwość śledzenia takiej debaty politycznej, z różnych źródeł, także uznać trzeba za niezbędny element demokracji oraz jej gwaranta.

Rzetelność wyborów oznacza, że proces wyborczy musi - w swym całokształcie - być poddany politycznie neutralnym regulacjom. W kontekście badanej sprawy należy zwrócić uwagę, że osoby, które w wyniku zmian częstotliwości nie będą miały do nich dostępu, pozostaną jedynie w zasięgu nadawania telewizji publicznej i będą pozbawione możliwości śledzenia przebiegu kampanii wyborczej w innych mediach. Stawia to takie osoby w zdecydowanie gorszej pozycji - z punktu widzenia wolności pozyskiwania informacji - od osób, które będą miały dostęp również do stacji komercyjnych

RPO podkreślił, że sytuacja, w której w czasie kampanii wyborczej część obywateli nie będzie miała - z przyczyn od nich niezależnych - swobodnego dostępu do głównych komercyjnych stacji telewizyjnych, może w przyszłości być źródłem wątpliwości co do tego, czy - jak to ujął Sąd Najwyższy - władza publiczna zapewniła "nieskrępowany (prawnie i faktycznie) pluralizm mediów". Pojawia się w szczególności pytanie, dlaczego w tak newralgicznym dla demokracji okresie czasu z preferencji wynikających z decyzji Prezesa UKE nie mogą skorzystać inne stacje telewizyjne, które dotychczas były powszechnie dostępne. Innymi słowy, powstaje kwestia, czy dla przeciwdziałania wskazanej przez Pana Prezesa eskalacji działań dezinformacyjnych o zasięgu międzynarodowym, niosących zagrożenia dla obronności i bezpieczeństwa Rzeczpospolitej Polskiej oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego, niezbędne jest rozwiązanie wprowadzające tak daleko idące zróżnicowanie obywateli w zakresie prawa do pozyskiwania informacji. Wprowadzenie takiego zróżnicowania powinno być bowiem podyktowane absolutną koniecznością i stosowane tylko wówczas, gdy zakładanego celu nie da się osiągnąć innymi, mniej dolegliwymi środkami (test proporcjonalności).

Mając powyższe na uwadze, Rzecznik zwrócił się do Prezesa z prośbą o wyjaśnienie niniejszej sprawy.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej w piśmie z 26 sierpnia 2022 r. wskazał, że Decyzja i Decyzja II wydane zostały, zgodnie z art. 114 ust. 2 PT , po uzgodnieniach z Przewodniczącym Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Stanowisko Przewodniczącego KRRiT, którym uzgodnił decyzję zmieniającą rezerwacje na MUX3, nie podlega, zgodnie z obowiązującym prawem, ocenie Prezesa UKE. Z informacji przedstawionych przez MSWiA wprost wynikało, że stan przygotowania do zmiany standardu z DVB-T na DVB-T2 był niezadowalający. Około 4-5 milionów obywateli nie posiadało nowych odbiorników lub dekoderów umożliwiających odbiór naziemnej telewizji cyfrowej w nowej technologii. Oznaczało to, że w przypadku dokonania zmiany standardu zgodnie z harmonogramem, liczne gospodarstwa domowe pozbawione zostałyby dostępu do telewizji naziemnej, czego skutkiem byłoby istotne ograniczenie dostępu do informacji oraz Regionalnego Systemu Ostrzegania (RSO) wykorzystującego NTC jako kanał powszechnej dystrybucji informacji, co było nie do zaakceptowania w sytuacji wystąpienia okoliczności prowadzących do zagrożenia obronności, bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa i porządku publicznego. Prezes UKE zauważył jednocześnie, że osoby, które w chwili obecnej mają dostęp wyłącznie do treści transmitowanych w multipleksie trzecim, mogą w każdej chwili nabyć nowy odbiornik cyfrowy DVB-T2/HEVC (dekoder lub telewizor), umożliwiający im odbiór naziemnej telewizji cyfrowej również w nowym standardzie (nowe urządzenia są wstecznie kompatybilne, zatem pozwalają na odbiór w obydwu standardach). Na mocy ustawy o wsparciu gospodarstw domowych w ponoszeniu kosztów związanych ze zmianą standardu nadawania naziemnej telewizji cyfrowej osoby pełnoletnie mają możliwość skorzystania z dofinansowania zakupu odbiornika cyfrowego DVB-T2/HEVC (dekodera lub telewizora).