Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie zasadności odmowy ekstradycji na Białoruś ze względu na nierespektowanie tam standardów ochrony praw człowieka z dnia 2022-08-21.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie zasadności odmowy ekstradycji na Białoruś ze względu na nierespektowanie tam standardów ochrony praw człowieka.
Jednym z zagadnień mających dużą wagę w trudnej sytuacji geopolitycznej, związanej z wojną na Ukrainie oraz kryzysem w relacjach Polski i Białorusi, jest sprawa ekstradycji, w tym zwłaszcza w zakresie wydawania obywateli innych państw do Republiki Białoruś. Rzecznika Praw Obywatelskich niepokoi szczególnie instrumentalne wykorzystywanie przez władze Białorusi "czerwonych not" Interpolu oraz materia współpracy międzynarodowej w sprawach karnych.
Napływ obywateli innych Państw, w tym zwłaszcza z Ukrainy, objętych ochroną międzynarodową uzasadniają zdaniem Rzecznika rozważenie, czy władze Polski nie powinny przygotować się na ewentualność wzmożonej ilości wniosków władz Białorusi o wydanie osób "poszukiwanych", czy nawet "skazanych".
Rzecznik wskazał na dokonaną w 2022 r. nowelizację białoruskiego Kodeksu karnego i Kodeksu procedury karnej. Pierwsza z tych nowelizacji rozszerza stosowanie kary śmierci, druga wprowadza możliwość wszczęcia specjalnego postępowania (in absentia) w sprawach karnych w stosunku do oskarżonych, którzy przebywają poza granicami Białorusi i unikają stawiania się przed organem prowadzącym postępowanie karne.
Zmiany te zdaniem Rzecznika uzasadniają obawę instrumentalnego wykorzystania mechanizmu procesu in absentia przeciwko obywatelom Republiki Białoruś i innych Państw, którzy poszukiwali schronienia w Polsce w obawie przed represjami. Wydanie ich lege artis, umożliwia, obowiązująca przynajmniej do 2025 roku (wtedy bowiem nastąpi możliwość jej wypowiedzenia), umowa między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białoruś o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych (dalej jako: "umowa bilateralna"). W tym kontekście nie bez znaczenia jest też poparcie białoruskich władz państwowych - przejawiające się w różnych formach - dla agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę, która w sposób najbardziej jaskrawy godzi w zasadę pokojowego współistnienia narodów.
W ocenie RPO zarówno obecnie, jak też w przypadku ewentualnych przyszłych wniosków ekstradycyjnych kierowanych przez odnośne władze Republiki Białoruś, przywoływanym przed polskimi organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości, może być argument wywodzony z brzmienia art. 19 umowy bilateralnej, a sprowadzający się do tego, że pomoc prawna poprzez wydanie "pozostawałoby w sprzeczności z podstawowymi zasadami prawa wezwanej Umawiającej się Strony" (w tym przypadku Rzeczypospolitej Polskiej).
Rzecznik poddał zatem pod rozwagę wydanie wytycznych dla prokuratorów w sprawie zasad prowadzenia postępowań o międzynarodową pomoc prawną realizowaną na podstawie umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białoruś o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych.
Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie przedłożonego postulatu i poinformowanie o zajętym stanowisku w tej materii.