Wystąpienie do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie treści zawartych w podręczniku do przedmiotu Historia i Teraźniejszość z dnia 2022-08-25.
Wystąpienie do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie treści zawartych w podręczniku do przedmiotu Historia i Teraźniejszość.
Do Rzecznika Praw Obywatelskich docierają skargi kierowane przez nauczycieli i rodziców uczniów, dotyczące treści zawartych w podręczniku dla klasy 1 liceum i technikum "Historia i Teraźniejszość 1945-1979". Zwracają oni uwagę, że książka ta nie odpowiada wymaganiom stawianym przed materiałami przeznaczonymi do nauki w szkole.
Szczególne zastrzeżenia wywołuje fragment podręcznika ze strony 226, w którym autor posługuje się pojęciami "produkcji ludzi" oraz "hodowli", a kontekst wypowiedzi może rodzić wrażenie, że chodzi o metodę leczenia bezpłodności in vitro. Rodzice dzieci urodzonych dzięki tej metodzie wyrażają swój stanowczy sprzeciw wobec takiej prezentacji problemu, gdyż może to doprowadzić do stygmatyzacji ich samych oraz ich dzieci.
Kolejną wzbudzającą kontrowersje kwestią jest fragment ze s. 423, w którym autor wspomina o "prawach normalnej rodziny", przeciwstawiając ją "prawom homoseksualistów". Chodzi tu o rozważania na temat tego, że druga połowa XX w. przyniosła początek "ruchom mającym na celu zrównanie praw homoseksualistów z prawami normalnej rodziny". Tego typu zestawienie sformułowań może być odczytane jako krzywdzące dla osób należących do tych mniejszości.
Wobec powyższego skarżący wskazują na możliwość naruszenia art. 30 Konstytucji, tj. zasady ochrony godności człowieka. Stwierdzenia autora, mimo że mają często charakter generalny, dotykać mogą każdego z członków określonych grup (m.in. osoby należące do mniejszości, osoby reprezentujące światopogląd inny niż autor, np. feministki, ateiści). Mogą też wywoływać lub wzmacniać w społeczeństwie uczucia niechęci lub potępienia w stosunku do jednostek, tym samym pogłębiając problem nietolerancji i wykluczania.
Książka zawiera ponadto drastyczne zdjęcia zwłok ofiar różnych wydarzeń. Wywołuje pytania o przyczyny doboru takich ilustracji oraz dostosowanie ich do wieku i wrażliwości uczniów klas pierwszych. Zdaniem ekspertów materiał omówiony w podręczniku nierzadko wykracza także poza zakres podstaw programowych kształcenia ogólnego, na których powinien być oparty podręcznik.
RPO zwrócił uwagę na preambułę prawa oświatowego, zgodnie z którą polski system oświaty powinien kierować się zasadami zawartymi w Konstytucji, Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka; przyjmować za podstawę nauczania i wychowania uniwersalne zasady etyki (respektując chrześcijański system wartości); rozwijać u młodzieży poczucie odpowiedzialności, miłości Ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata; przygotować ucznia do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności.
Rzecznik podkreślił, że do kompetencji RPO nie należy ocena podręczników szkolnych z punktu widzenia metodyki, poprawności merytorycznej, czy przydatności dydaktycznej. W przestrzeni publicznej jednak podnoszone są wątpliwości, czy niektóre fragmenty podręcznika odpowiadają standardowi, zgodnie z którym władze publiczne powinny zachować bezstronność w sprawach światopoglądowych.
Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przedstawienie stanowiska w poruszanej sprawie.