Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Finansów w sprawie problemu z uzyskaniem przez niektórych obywateli ukraińskich polskiej rezydencji podatkowej.

W związku z tym, że w dniu 25 sierpnia 2022 r. minął 183 dzień od wybuchu wojny w Ukrainie, a więc także 183 dzień od masowego napływu obywateli ukraińskich do Polski, w praktyce może pojawić się problem uzyskania przez niektórych obywateli ukraińskich polskiej rezydencji podatkowej. W konsekwencji dla uchodźców z Ukrainy może powstać obowiązek rozliczenia się z polską administracją podatkową.

Zgodnie z ustawą o PIT, jeżeli osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania na terytorium Polski, podlega obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (tak zwany nieograniczony obowiązek podatkowy). Co istotne, za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Polski uważa się osobę fizyczną, która posiada na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Pewną istotną modyfikację w tym zakresie wprowadziła tzw. specustawa o pomocy obywatelom Ukrainy. Na mocy jednej z nowelizacji wyżej wymienionej specustawy do ustawy o PIT dodano regulację, zgodnie z którą w okresie od dnia 24 lutego do dnia 31 grudnia 2022 r. możliwe jest ustalanie ośrodka interesów życiowych obywatela Ukrainy w uproszczony sposób, a mianowicie na podstawie pisemnego oświadczenia. Tym samym, jeżeli obywatel Ukrainy złoży takie oświadczenie, oznacza to, że przeniósł on ośrodek interesów życiowych do Polski i zostaje uznany za polskiego rezydenta podatkowego. Wówczas polski pracodawca na bieżąco odprowadza zaliczki na podatek dochodowy w Polsce i zasadniczo stan ten nie budzi wątpliwości.

Tymczasem w przypadku osób, które takiego oświadczenia nie złożyły, a nadal przebywają w Polsce w związku z trwającą wojną w Ukrainie, po upływie 183 dnia pobytu w Polsce lub z chwilą przeniesienia ośrodka interesów życiowych do Polski, może pojawić się problem podatkowy. Osoba taka może zostać uznana za rezydenta podatkowego zarówno w Ukrainie, jak i w Polsce, np. gdy świadczy pracę zdalną w Polsce na rzecz swojego ukraińskiego pracodawcy.

Tym samym, zasadniczo po przekroczeniu przez obywatela Ukrainy 183 dnia pobytu w Polsce, dochody z pracy wykonywanej w Polsce na rzecz ukraińskiego pracodawcy mogą podlegać opodatkowaniu na zasadach wynikających z polskiej ustawy o PIT. Oznacza to, że może powstać obowiązek zapłaty polskiego podatku dochodowego do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostało przekroczone 183 dni i w konsekwencji obowiązek rocznego rozliczenia podatkowego w Polsce.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich docierają skargi obywateli Ukrainy, którzy mają trudności z uzyskaniem certyfikatu rezydencji podatkowej. Jest to zaświadczenie o miejscu zamieszkania dla celów podatkowych wydawane przez ukraińską administrację podatkową. Certyfikat rezydencji ma istotne znaczenie m.in. w przypadku obywateli Ukrainy, którzy podjęli pracę w Polsce na podstawie umowy zlecenia. W sytuacji gdy nie przedstawią tego dokumentu, a ich pobyt w Polsce przekroczy 183 dni, także powstanie obowiązek rozliczenia się z polskim fiskusem.

Rzecznik zwrócił się zatem do Minister z prośbą o przekazanie informacji, czy resort finansów rozważa podjęcie działań mających na celu wyeliminowanie zasygnalizowanych wątpliwości co do statusu polskiej rezydencji podatkowej w kontekście przymusowo przedłużającego się pobytu obywateli Ukrainy w Polsce.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów w piśmie z 28 września 2022 r. wskazał, iż regulacje dotyczące ustalania rezydencji podatkowej obywateli Ukrainy wynikają z: ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa PIT), Konwencji między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Ukrainy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku (dalej: umowa). Natomiast odnośnie dokumentowania miejsca rezydencji podatkowej, w art. 52zj ustawy PIT została wprowadzona szczególna regulacja adresowana do obywateli Ukrainy, zgodnie z którą w przypadku osób fizycznych, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, spełnienie warunku określonego w art. 3 ust. 1a pkt 1 ustawy PIT w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. stwierdza się na podstawie pisemnego oświadczenia tej osoby o posiadaniu na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodka interesów życiowych). Ministerstwo Finansów nie planuje zatem wprowadzenia szczególnych rozwiązań prawnych modyfikujących obecne zasady opodatkowania obywateli Ukrainy.