Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności przepisów ustawy o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw z Konstytucją z dnia 2022-09-08.
Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności przepisów ustawy o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw z Konstytucją.
Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o stwierdzenie niezgodności art. 11 i art. 16 ustawy o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (dalej też jako: ustawa lub ustawa nowelizująca) z art. 149 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 118 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 119 ust. 1 Konstytucji.
W ocenie Rzecznika kwestionowane przepisy, przekazujące nadzór nad Narodowym Centrum Badań i Rozwoju ministrowi właściwemu do spraw rozwoju regionalnego, oznaczać mogą pozbawienie ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki wpływu na istotny instrument realizacji polityki naukowej państwa, jakim są programy strategiczne, a tym samym pozbawienie go narzędzia służącego realizacji polityki naukowej państwa. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego i nauki nie będzie miał możliwości zlecania Centrum określonych zadań mających znaczenie z punktu widzenia polityki naukowej i innowacyjnej państwa.
Obecnie obowiązująca ustawa o działach administracji rządowej nie przewiduje właściwości ministra do spraw rozwoju regionalnego w sprawach dotyczących rozwoju polskiej nauki, a ewentualne zmiany w tym względzie wymagałyby - jak wskazał Rzecznik - nowelizacji ustawy o działach administracji rządowej. W konsekwencji, w ocenie RPO, art. 11 ustawy nowelizującej w sposób niezgodny z art. 149 ust. 1 Konstytucji przekazuje nadzór nad NCBR ministrowi, który nie jest właściwy do spraw nauki.
Wątpliwości co do zgodności art. 11 i art. 16 ustawy nowelizującej z konstytucyjną zasadą inicjatywy ustawodawczej oraz z procesem ustawodawczym w Sejmie wynikają z etapu prac legislacyjnych, na jakim doszło do zgłoszenia poprawek obejmujących nowelizację ustawy o NCBR w zakresie określonym w tych przepisach, a także istnienia związku materii tych poprawek z materią projektu ustawy nowelizującej.
Poprawki zgłoszone podczas drugiego czytania, a przyjęte podczas trzeciego czytania przez Sejm RP, obejmujące nowelizację ustawy o NCBR oraz ustawę Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, nie pozostają w żadnym związku (tematycznym, merytorycznym czy funkcjonalnym) z treścią projektowanej ustawy i winny być objęte osobnym przedłożeniem legislacyjnym.
W opinii Rzecznika moment zgłoszenia poprawek, będących w rzeczywistości nową inicjatywą ustawodawczą, spowodował pominięcie procedury legislacyjnej, która służyć ma przyjmowaniu poprawnych i spójnych regulacji prawnych. W tym kontekście przyjęcie przedmiotowych poprawek należy uznać za obejście przepisów dotyczących trybu czytań projektu ustawy w Sejmie RP.
Przedstawione przez Rzecznika argumenty prowadzą do wniosku, że zaskarżony art. 11 i art. 16 ustawy nowelizującej jest niezgodny z konstytucyjną zasadą kompetencji ministrów oraz zasadą inicjatywy ustawodawczej w związku z prowadzonym procesem ustawodawczym przez Sejm.