Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie zmiany przepisów dotyczących publikacji wykazu zawodów wiedzy, artystycznych i sportowych.

W ostatnim czasie do Rzecznika Praw Obywatelskich zwracali się rodzice uczniów i uczennic biorących udział w tegorocznej rekrutacji do szkół ponadpodstawowych. Wiele skarg związanych było ze sposobem stosowania przez kuratorów oświaty przepisów art. 148 ustawy - Prawo oświatowe przewidujących podanie przez nich do publicznej wiadomości corocznie do końca lutego wykazu zawodów wiedzy, artystycznych i sportowych, organizowanych przez kuratora oświaty lub inne podmioty działające na terenie szkoły, które mogą być wymienione na świadectwie ukończenia szkoły podstawowej, oraz określenie miejsc uznanych za wysokie w tych zawodach.

Szczególne osiągnięcia wymienione na świadectwie ukończenia szkoły podstawowej stanowią jedno z kryteriów branych pod uwagę na pierwszym etapie postępowania rekrutacyjnego do szkół średnich. Przepisy ustawy pozwalają zatem kuratorom oświaty podejmować decyzje mające bezpośredni wpływ na szanse uczniów i uczennic podczas rekrutacji na terenie danego województwa. Jednocześnie skutkiem jest zróżnicowanie sytuacji kandydatów i kandydatek do szkół średnich w różnych regionach państwa.

Rzecznik podkreślił, że uczniowie biorący udział w olimpiadach oraz konkursach przedmiotowych organizowanych przez kuratorów oświaty mają gwarancje określonych korzyści wynikających z uzyskania tytułu laureata lub finalisty, co stawia ich w lepszym położeniu w porównaniu do uczestników wydarzeń organizowanych przez inne podmioty działające na terenie szkoły. Jednocześnie charakter prawny czynności polegającej na publikacji wykazu zawodów wiedzy, artystycznych i sportowych nie jest do końca jasny.

Skarżący podnoszą także, że publikowanie aktów odnoszących się do ustawowych kryteriów rekrutacji w ciągu trwającego roku szkolnego może budzić wątpliwości w odniesieniu do zasady demokratycznego państwa prawa, zawartej w art. 2 Konstytucji. Zwracają oni w szczególności uwagę na zobowiązanie organów administracji publicznej do publikacji aktów prawnych z odpowiednim wyprzedzeniem oraz podejmowania innych działań w sposób transparentny i zrozumiały dla obywateli. Stawianie obywateli w sytuacji zaskoczenia może skutkować spadkiem ich zaufania do organów państwa. Kwestia ta była szczególnie ważna w roku szkolnym 2021/2022, z uwagi na większą niż poprzednio liczbę kandydatów i kandydatek do szkół średnich.

Z uwagi na powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o informację, czy resort edukacji i nauki rozważał dokonanie zmian przepisów dotyczących publikacji wykazu zawodów wiedzy, artystycznych i sportowych.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki w piśmie z 5 października 2022 r. wskazał, iż w opinii MEiN, nauczyciele szkół podstawowych powinni zachęcać uczniów wykazujących talenty z zakresu danego przedmiotu, w tym predyspozycje i kompetencje językowe do uczestnictwa w konkursach i olimpiadach przedmiotowych organizowanych na podstawie rozporządzenia w sprawie organizacji oraz sposobu przeprowadzania konkursów, turniejów i olimpiad z gwarancją spełnienia wymagań ustawowych określonych w art. 134 ust. 2 pkt 4 lit. a ustawy – Prawo oświatowe. Uczeń biorąc udział w innych zawodach niż te wymienione w stosownych unormowaniach powinien być poinformowany o ofercie dostępnej dla niego z danego przedmiotu oraz możliwej do zdobycia liczbie punktów za uzyskanie wysokiego miejsca nagrodzonego lub uhonorowanego zwycięskim tytułem w danym konkursie. Ministerstwo Edukacji i Nauki nie posiada podstaw prawnych upoważniających do wprowadzania zmian w ogłoszonym przez kuratora oświaty wykazie zawodów wiedzy, artystycznych i sportowych. Ustalenie, które zawody kurator oświaty uzna za wyróżniające się z bezpłatnej oferty konkursowej dostępnej dla uczniów szkół podstawowych danego województwa (w tym oferty konkursów ogólnopolskich i międzynarodowych) jest wyłączną kompetencją właściwego kuratora oświaty, którego zadaniem jest inicjowanie i organizowanie różnych form współzawodnictwa na obszarze województwa. Niemniej jednak resort rozważy możliwość wprowadzenia zmian w ramach obecnie obowiązujących przepisach art. 148 ww. ustawy – tak aby wprowadzone zmiany były jasne i nie stwarzały problemów z ich prawidłowym stosowaniem.