Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Klimatu i Środowiska w sprawie drastycznego wzrostu cen ogrzewania.

Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich napływają nieustannie sygnały zaniepokojonych obywateli, obawiających się drastycznego wzrostu kosztów ogrzewania w nadchodzącym sezonie grzewczym. Obawy te pozostają w zasadzie niezależne od stosowanego źródła ogrzewania. Powtarzającym się elementem kierowanych skarg są zastrzeżenia względem sposobu wdrażania państwowych programów, mających na celu ograniczenie kosztów ogrzewania.

Najczęstszym problemem zgłaszanym przez obywateli jest pomijanie pewnych grup w programach pomocowych. Występował on już podczas wdrażania tzw. tarcz antyinflacyjnych i podwyższonego dodatku osłonowego. Ponownie ujawnił się wraz z wdrażaniem uregulowań przewidujących specjalne świadczenie finansowe dla osób ogrzewających swoje domy za pomocą węgla, w związku z którymi zwróciły się do Rzecznika osoby stosujące inne paliwa. Pierwotnie obowiązujące zasady przyznawania dodatku węglowego, które stały się źródłem "zmultiplikowania" gospodarstw domowych, umożliwiającym uzyskanie faktycznie wielokrotności dodatku węglowego były szczególnie istotnym powodem adresowanych do mnie zarzutów o nierówne traktowanie przez władze publiczne osób dotkniętych drastycznym wzrostem kosztów ogrzewania.

Wprowadzenie w odniesieniu do gospodarstw domowych zamieszkujących pod jednym adresem, a korzystających z odrębnych źródeł ogrzewania zasady "kto pierwszy ten lepszy" w uzyskaniu dodatku również rodzi zasadnicze wątpliwości w kontekście konstytucyjnej zasady równości. Możliwość uzyskania omawianego świadczenia uzależniona jest bowiem de facto od tego, czy danemu budynkowi/lokalowi nadany został odrębny numer porządkowy. Rozwiązanie takie nie jest zrozumiałe, biorąc pod uwagę powiązanie możliwości przyznawania dodatku węglowego ze zgłoszeniami do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków, w których była możliwość zgłaszania wielu źródeł ogrzewania znajdujących się "pod jednym adresem".

Przyjęty przez Radę Ministrów projekt kolejnej ustawy, który miał objąć użytkowników pozostałych paliw , także stał się przedmiotem skarg użytkowników kotłów na gaz ziemny dostarczany z sieci przesyłowych, nieobjętych przewidzianymi ustawą dodatkami. Po raz kolejny pojawiły się zarzuty o wybiórczym stosowaniu mechanizmów pomocowych.

Kolejne zastrzeżenia sygnalizowane Rzecznikowi są w związku z - niedawno skierowanymi do Sejmu RP - uregulowaniami, mającymi na celu wsparcie obywateli w związku ze wzrostem cen energii elektrycznej. Jakkolwiek proponowane regulacje w tym względzie są przez obywateli (ogrzewających mieszkania energią elektryczną, a także korzystających z energochłonnych pomp ciepła) oczekiwane, to ich proponowany kształt budzi także zastrzeżenia w kierowanych do mnie skargach. Zastrzeżenia te dotyczą w szczególności wprowadzonych limitów poboru energii, których dotyczyć ma zamrożenie cen energii.

Nie powinno także ujść uwadze, że mnogość mechanizmów pomocowych wprowadzanych kolejnymi ustawami powodować może trudności dla osób, do których są one adresowane, w uzyskaniu wsparcia. Skorzystanie z jednego z mechanizmów z zasady wyklucza możliwość skorzystania z innych. Wybór optymalnego dla danego adresata publicznej pomocy mechanizmu wymaga jednak sięgnięcia do wszystkich aktów prawnych, które je regulują. Nieuchronne przy tym wydają się zastrzeżenia osób, które skorzystały z konkretnego środka, przed pojawieniem się bardziej korzystnych rozwiązań zawartych w kolejnych przyjętych przez Radę Ministrów projektach.

Rzecznik przedłożył Minister powyższe wnioski, licząc na przeprowadzenie przeglądu mechanizmów pomocowych pod kątem grup obywateli potencjalnie wykluczonych z możliwości skorzystania z nich.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska w piśmie z 7 listopada 2022 r. zapewniła, że Rząd RP na bieżąco monitoruje skutki wzrostu cen nośników energii oraz możliwości wprowadzenia nowych skutecznych mechanizmów wsparcia. W celu ochrony polskich odbiorców przed negatywnymi skutkami kryzysu energetycznego podejmowane są wszystkie możliwe i zgodne z prawem wspólnotowym działania osłonowe. Dotychczas przyjęte przez Rząd RP kompleksowe rozwiązania kierowane są do szerokiego grona odbiorców w Polsce, w tym przede wszystkim do gospodarstw domowych, jednostek użyteczności publicznej, a także, poprzez rozwiązania fiskalne, do polskich przedsiębiorców, Podsekretarz stanu zauważył jednocześnie, iż zarzut, jakoby obywatele nie potrafili zorientować się w przygotowanej dla nich pomocy i gubili się w uchwalonych rozwiązaniach prawnych, nie może stać na przeszkodzie ustalenia rozwiązań dopasowanych do różnych odbiorców, wykorzystujących różne rodzaje paliw i nośników energii do ogrzewania mieszkań, budynków i lokali. Warto wskazać też na przyjętą przez Radę Ministrów w lutym 2021 r. „Politykę energetyczną Polski do 2040 r.”, która wyznacza kierunki rozwoju sektora energetycznego – nastawione na jego głęboką, ale również bezpieczną transformację, co pozwoli na uniknięcie drastycznego ograniczania dotychczasowych źródeł energii, jak również gwałtownego wzrostu cen energii. Co istotne, z uwagi na dynamikę zdarzeń o charakterze międzynarodowym sytuacja na rynku energii jest bardzo zmienna, dlatego realizowana jest permanentna ewaluacja uruchomionych systemów wsparcia i ich dostosowywanie do aktualnych warunków.