Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie pytania prawnego Sądu Rejonowego odnośnie zbadania zgodności z Konstytucją przepisu Kodeksu postępowania cywilnego z dnia 2022-10-18.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie pytania prawnego Sądu Rejonowego odnośnie zbadania zgodności z Konstytucją przepisu Kodeksu postępowania cywilnego.
Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił udział w postępowaniu toczącym się przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie pytania prawnego Sądu Rejonowego w W. o sygnaturze akt P 10/22.
Jednocześnie przedstawił stanowisko, że art. 4583 § 3 ustawy - Kodeks postępowania cywilnego jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji, art. 45 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Rzecznik przypomniał, że w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego przez prawo do sądu ujęte w art. 45 ust. 1 Konstytucji rozumie się w szczególności: prawo dostępu do sądu (prawo uruchomienia procedury), prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury (zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności, tzw. sprawiedliwość proceduralna) oraz prawo do wyroku sądowego (prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia).
Odnosząc powyższe do realiów niniejszej sprawy, w ocenie RPO należałoby przede wszystkim skupić się na tzw. sprawiedliwości proceduralnej, której istotą jest podmiotowe traktowanie uczestników postępowania, zakaz arbitralnego działania sądu, zapewnienie stronom możliwości korzystania z ich praw i gwarancji procesowych oraz zagwarantowanie im rzetelnego i merytorycznego rozpatrzenia sprawy. W zasadzie sprawiedliwości proceduralnej mieszczą się przede wszystkim: możność bycia wysłuchanym przez sąd, konieczność ujawniania przez sąd motywów rozstrzygnięcia, zapewnienie uczestnikowi postępowania przewidywalności jego przebiegu oraz nakaz wszechstronnego zbadania przez sąd okoliczności sprawy, jak również dwuinstancyjność postępowania. Na tle art. 4583 § 3 k.p.c. w szczególności uwidacznia się naruszenie powyższej zasady w odniesieniu do możliwości korzystania z praw i gwarancji procesowych przez pozwanego, jak i brak gwarancji merytorycznego rozpatrzenia sprawy, a to ze względu na wymóg formalny nieistotny i nieuzasadniony innymi ważnymi celami postępowania cywilnego, a więc w sposób nieproporcjonalny ograniczający prawo do sądu. Należy bowiem przyjąć, że gdyby ustawodawca sam nie określił sankcji braku podania informacji pozytywnej lub negatywnej o adresie poczty elektronicznej, tego rodzaju ewentualne uchybienie formalne nie mogłoby, po przeprowadzeniu nieudanej procedury naprawczej, wywrzeć skutki w postaci niemożności nadania pismu prawidłowego biegu. Co więcej, w przypadku postępowania upominawczego brak ten nie skutkowałby odrzuceniem sprzeciwu, na mocy art. 4803 § 3 k.p.c.
Właśnie w tym następstwie Rzecznik upatruje także istnienia dalszego naruszenia prawa do sądu, polegającego na braku wysłuchania strony, której pierwszym pismem procesowym w postępowaniu upominawczym, a zarazem co do zasady jedynym pismem w rygorach postępowania gospodarczego, w którym może przedstawić swoje twierdzenia oraz dowody, jest sprzeciw, który nie zostanie rozpatrzony. Tym samym art. 4583 § 3 k.p.c. godzi nie tylko w prawo do bycia wysłuchanym przez sąd, ale również zamyka drogę do rzetelnego i merytorycznego rozpoznania sprawy.
Ponadto, w ocenie RPO, kontrolowany przepis w sposób nierówny rzutuje na sytuację procesową stron postępowania gospodarczego, w którym dochodzi do wydania nakazu zapłaty.
Zdaniem Rzecznika przedstawione argumenty prowadzą do wniosku o niekonstytucyjności art. 4583 § 3 k.p.c. ze względu na niezgodność z art. 45 ust. 1 Konstytucji, art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Zatem powyższa norma ustawowa powinna zostać wyeliminowana z obrotu prawnego.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że zakwestionowany w pytaniu prawnym art. 4583 § 3 k.p.c. - jako przepis formalnie uchylony, którego dalsze stosowanie jest wykluczone na podstawie miarodajnej normy międzyczasowej - utracił moc obowiązującą w rozumieniu art. 59 ust. 1 pkt 4 u.o.t.p.TK. Z powyższego wynika, że w niniejszej sprawie ziściły się przesłanki niedopuszczalności wydania wyroku. Trybunał nie znalazł podstaw prawnych do podjęcia działania, na które wskazał pytający sąd, ponieważ art. 59 ust. 1 pkt 2 i 4, a także art. 59 ust. 3 u.o.t.p.TK są przepisami obowiązującymi, a odmowa ich stosowania w takiej sytuacji mogłaby wynikać z orzeczenia o ich niekonstytucyjności. Trybunał podkreślił także, iż merytoryczne rozstrzygniecie niniejszej sprawy wiązałoby się z naruszeniem przez Trybunał innych przepisów, w tym przede wszystkim Konstytucji, z których wynika po pierwsze, zasada działania przez Trybunał tylko na wniosek legitymowanego podmiotu, a po drugie, konkretny, a nie abstrakcyjny charakter kontroli konstytucyjności zainicjowanej na podstawie pytania prawnego.