Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie projektu badawczego MŁODZIEŻ 4.0.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich docierają sygnały o protestach związanych z projektem badawczym realizowanym w Akademii Nauk Stosowanych Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Szczecinie o nazwie MŁODZIEŻ 4.0, rekomendowanym przez Ministerstwo Edukacji i Nauki.

Jak wynika z dokumentów zamieszczonych na stronie internetowej projektu, to Ministerstwo Edukacji i Nauki zleciło ww. uczelni realizację w latach 2021-2023 badań naukowych mających na celu zdiagnozowanie aktualnych tendencji w zachowaniach i wyborach aksjonormatywnych młodych Polaków, tj. osób w wieku 13-25 lat. Zasadniczym elementem projektu ma być przeprowadzenie ankiety na reprezentatywnej próbie młodzieży w liczbie 25 tysięcy na terenie całego kraju.

Pytania zawarte w ankietach, w szczególności te przeznaczone dla uczniów w wieku 13-14 lat, wywołały znaczące kontrowersje i zastrzeżenia dyrektorów szkół oraz rodziców uczniów. Wiele z pytań dotyczy bowiem kwestii światopoglądowych, takich jak stosunek do religii i kościoła katolickiego, dopuszczalność aborcji i eutanazji, finansowanie in vitro przez państwo, prawne uregulowanie kwestii bioetycznych, poglądy polityczne i poparcie dla działających partii politycznych. W ocenie zainteresowanych pytania te i poruszane w nich problemy nie są dostosowane do poziomu dojrzałości dzieci, a także do poziomu wiedzy, jaką miały one możliwość zdobyć w szkole na zajęciach obowiązkowych.

Chociaż ankiety są anonimowe, konieczność przekazania informacji na temat określonych zachowań, np. częstotliwości upijania się alkoholem, zażywania narkotyków, oglądania pornografii lub dokonywania samookaleczeń, może być postrzegana jako ingerencja w prywatność uczniów i uczennic. Istnieje również obawa, czy szkoły są w stanie zapewnić warunki gwarantujące poszanowanie prywatności oraz uniemożliwiające ujawnienie danych osobowych, w tym danych wrażliwych uczestników ankiety.

Wątpliwości Rzecznika wywołują też zawarte w ankiecie pytania dotyczące osób nieheteronormatywnych - są niezrozumiałe w odniesieniu do celu badania, zostały sformułowane w sposób mogący wprost naruszać godność osób LGBT lub mieć wobec nich krzywdzący charakter.

Z uwagi na powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przedstawienie stanowiska w odniesieniu do omówionych kwestii.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Edukacji i Nauki w piśmie z 16 listopada 2022 r. wyjaśnił, że inicjatywa dotycząca realizacji Zadania, tj. projektu badawczego MŁODZIEŻ 4.0., leżała po stronie konkretnych uczelni. Uczelnia nie konsultowała treści pytań zamieszczonych w przedmiotowej ankiecie. Pełną odpowiedzialność za prowadzone badania naukowe bierze zatem na siebie podmiot realizujący. Wspomniane w treści zapytania ankiety stanowią wyłącznie część przedmiotu Zadania i są autorskimi treściami uczelni, w które Ministerstwo Edukacji i Nauki nie ingerowało. Kuratoria oświaty zostały poproszone wyłącznie o wsparcie uczelni w zakresie dotarcia do zakładanej próby badawczej. Wszelkie działania wykraczające poza ten zakres były inicjatywą własną poszczególnych Kuratoriów oświaty. Minister zaznaczył jednocześnie, że do resortu edukacji nie wpłynęły skargi związane z przeprowadzeniem ankiet w konkretnych szkołach, w tym skargi dotyczące sposobu pozyskiwania zgody rodziców na przeprowadzenie ankiet wśród uczniów w kontekście art. 48 Konstytucji, czy też skargi związane z ochroną prywatności i ochroną danych osobowych.