Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Klimatu i Środowiska w sprawie problemu zanieczyszczenia środowiska światłem.

Niepokój Rzecznika Praw Obywatelskich wzbudza narastający problem zanieczyszczenia środowiska światłem (tzw. zanieczyszczenia świetlnego). Problem ten był już sygnalizowany w przeszłości ministrom odpowiedzialnym za infrastrukturę oraz transport i gospodarkę morską. Z korespondencji zwrotnej wynikało, iż fakt zanieczyszczenia świetlnego jest przez ministrów dostrzegany, a narzędzia do jego ograniczenia zostaną przewidziane w stosownych aktach prawnych. Niestety, pomimo podjęcia przez władze publiczne pewnych działań legislacyjnych ukierunkowanych na poprawę stanu rzeczy w przedmiotowym obszarze - problem nadmiernej emisji sztucznego światła pozostaje aktualny, a co więcej, zdaje się pogłębiać.

O wadze tego problemu świadczą wyniki badań naukowych, przedstawianych w opracowaniach specjalistycznych i artykułach branżowych. Wynika z nich, iż światło pochodzące z zewnętrznego oświetlenia elektrycznego ma negatywny wpływ na życie i zdrowie ludzi (m.in. przyczynia się do bezsenności, sprzyja wystąpieniu zmian nowotworowych). Szczególnie niepokojące są przypadki, gdy emisja światła prowadzona jest w ramach działalności gospodarczej (np. łuna świetlna z upraw szklarniowych, oświetlenie magazynów, oświetlenie reklamowe), a jej negatywne skutki ponoszą okoliczni mieszkańcy. Nie można pominąć także niekorzystnego wpływu zanieczyszczenia świetlnego na samą przyrodę - faunę, florę, krajobraz i klimat, a co się z tym wiąże, także na turystykę. Co również istotne - łuna świetlna utrudnia prowadzenie obserwacji nieba.

W tym kontekście Rzecznik przypomniał, iż zgodnie z Konstytucją zarówno ochrona środowiska z poszanowaniem zasady zrównoważonego rozwoju, jak i zapobieganie negatywnym dla zdrowia skutkom jego degradacji, pozostają obowiązkami władz publicznych.

Tymczasem rodzime regulacje prawne dotyczące zagadnień związanych ze wskazanym problemem są szczątkowe i nie pozwalają skutecznie chronić przed zanieczyszczeniem świetlnym. Realizacji zasady proporcjonalności w emisji świetlnej nie uwzględniają także przepisy dotyczące oświetlenia zawarte w niedawno wydanym rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 24 czerwca 2022 r. w sprawie przepisów techniczno-budowlanych dotyczących dróg publicznych. Brak jest odrębnej regulacji ustawowej poświęconej wskazanemu problemowi. W rezultacie nie zostają w tym zakresie spełnione konstytucyjne wymagania zrównoważonego rozwoju, a w tym - ochrony zdrowia i środowiska.

Potrzeba przeciwdziałania zbędnej, niekoniecznej emisji światła pochodzącego z zewnętrznego oświetlenia elektrycznego nabiera znaczenia zwłaszcza obecnie, gdy pożądana jest oszczędność energii elektrycznej wobec wzrostu jej cen i potencjalnych trudności w jej zapewnieniu, jak też wobec wyzwań klimatycznych.

Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się z prośbą o udzielenie informacji, czy wskazany problem jest dostrzegany przez resort środowiska, a jeśli tak - jakie są lub będą prowadzone działania w celu przeciwdziałaniu mu.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska w piśmie z 30 czerwca 2023 r. przyznał, że w polskim systemie prawnym brakuje kompleksowych rozwiązań, które z jednej strony umożliwiałyby zaspokajanie potrzeb ludzi związanych z zewnętrznym oświetleniem elektrycznym (użytkowym, estetycznym, gospodarczym, itp.), a z drugiej strony zapewniałyby ochronę zdrowia, środowiska oraz przyrody przed negatywnym wpływem zanieczyszczenia światłem. W zakresie oddziaływania emisji światła sztucznego na ludzi sprawa pozostaje przedmiotem unormowań z zakresu prawa budowlanego. W odniesieniu do oddziaływania światła na środowisko może być mowa o oddziaływaniu na jego elementy przyrodnicze oraz na krajobraz– dlatego możliwość negatywnego wpływu nadmiernego oświetlenia na chronione przyrodnicze elementy środowiska w przypadku planowanych przedsięwzięć są nierzadko przedmiotem unormowań tzw. decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Sekretarz Stanu podkreślił również, że zagadnienie zanieczyszczenia światłem sztucznym ma charakter międzysektorowy, a kontekst jego oddziaływania na środowisko przyrodnicze jest tylko jednym z aspektów. Z uwagi na fakt, że tematyka zanieczyszczenia światem ma charakter wieloaspektowy i interdyscyplinarny, szczegółowe działania z zakresu zanieczyszczania światłem wymagają skoordynowania na poziomie poszczególnych działów administracji publicznej – przede wszystkim z zakresu budownictwa oraz planowania i zagospodarowania przestrzennego. Aktualnie Ministerstwo Klimatu i Środowiska nie prowadzi działań dedykowanych temu zagadnieniu.