Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Zdrowia i Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia w sprawie utrudnionego dostępu do leczenia pacjentów chorych onkologicznie oraz kolejek do hospicjów.

Niepokój Rzecznika Praw Obywatelskich wzbudziły ostatnie doniesienia medialne na temat utrudnionego dostępu do leczenia pacjentów chorych onkologicznie oraz kolejek do hospicjów, jak również ich niewystarczającego finansowania.

Z docierających do RPO informacji wynika, że dotychczasowy system organizacji i finansowania udzielanych świadczeń nie tylko nie zapewnia oczekiwanych możliwości wczesnego wykrywania nowotworów, ale i późniejszego odpowiedniego leczenia. Szczególnie trudna wydaje się być sytuacja w ośrodkach radioterapii, gdzie nigdy dotąd nie było tylu pacjentów wymagających leczenia paliatywnego. Jednocześnie pacjenci w tych ośrodkach przechodzą naświetlania w celu uśmierzenia bólu, a na wyleczenie z nowotworu nie mają już szans.

Zaistniała sytuacja według specjalistów jest związana z ograniczonym leczeniem podczas ogłoszenia w marcu 2020 r. epidemii COVID-19, gdy wszystkie szpitale ograniczyły przyjęcia, a niektóre w ogóle zostały zamknięte. Wówczas drastycznie spadła liczba porad, diagnoz i hospitalizacji. Z tych powodów przez kilka lat będą odnotowywane nadmiarowe zgony, w tym chorych na raka. Obecnie tendencja ta uwidocznia się w hospicjach. Niepokoi również fakt, że część pacjentów czekających na przyjęcie do hospicjum, nie dożywa tego momentu. Na taki stan rzeczy wpływa duża liczba pacjentów potrzebujących opieki hospicyjnej oraz niewystarczające dofinansowanie. Powyższa sytuacja jest nie do przyjęcia z punktu widzenia konstytucyjnego prawa do ochrony zdrowia oraz praw osoby korzystającej z ubezpieczenia zdrowotnego.

Rzecznik zauważył, że już w 2019 r. kontrola przeprowadzona przez Najwyższą Izbę Kontroli wykazała wiele zaniedbań i sprzeczności w przedmiotowym zakresie ze strony resortu zdrowia i NFZ oraz brak dostępności dla obywateli do opieki hospicyjnej. Wskazywano na ograniczenia w kwalifikacji do hospicjów tylko dla pacjentów cierpiących na choroby nowotworowe, podczas gdy chorujących na schorzenia kwalifikujące się do opieki hospicyjnej jest zdecydowanie więcej.

Na potrzebę zmiany kwalifikacji, jak również standardów w opiece paliatywnej zwrócił także uwagę Konsultant Krajowy w dziedzinie opieki paliatywnej w kierowanym do RPO piśmie. W szczególności podkreślił, że obowiązujące w Polsce uregulowania prawne, w tym Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 października 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej, ograniczają części chorych dostęp do opieki paliatywnej, co dotyczy zwłaszcza pacjentów z rozpoznaniem przewlekłych chorób nienowotworowych.

Rzecznik stoi zatem na stanowisku, że finasowanie opieki paliatywnej wymaga pilnych zmian. Istnieje poważne zagrożenie, że jeżeli nie zostanie zwiększona odpowiednio wycena punktu oraz nie będą wprowadzone „przyjazne zasady” realizacji opieki paliatywnej i hospicyjnej, które pozwolą na objęcie wszystkich chorych wymagających tej opieki, to w 2023 r. pozarządowych hospicjów może już nie być.

Wobec powyższego, Rzecznik zwrócił się do Ministra oraz Prezesa NFZ z prośbą o zajęcie stanowiska w podnoszonej sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia w piśmie z 2 stycznia 2023 r. zapewnił, że obecna sytuacja w opiece paliatywnej i hospicyjnej jest przedmiotem szczególnego zainteresowania Ministra Zdrowia. Wskazał, iż dotychczasowe działania resortu na rzecz lekarzy i pielęgniarek przyniosły widoczne efekty w postaci odwrócenia niekorzystnego trendu dotyczącego zmniejszania się liczby lekarzy i pielęgniarek w systemie ochrony zdrowia. Zwiększyło się zainteresowanie młodych osób podejmowaniem kształcenia w zawodach lekarza i pielęgniarki. Ponadto, otworzona zostanie możliwość prowadzenia kierunku lekarskiego w uczelniach, które obecnie prowadzą kształcenie na kierunku pielęgniarskim, co pozwoli wygenerować kolejne miejsca szkoleniowe dla osób chcących wykonywać zawód lekarza. Sukcesywnie zwiększa się też liczba wysoko wykwalifikowanych pielęgniarek w systemie opieki zdrowotnej. Ministerstwo Zdrowia podejmuje wiele inicjatyw, w tym inicjatyw legislacyjnych mających na celu m.in. zmiany w podstawach programowych kształcenia w zawodach medycznych, wprowadzenie standardów kształcenia dla wybranych kierunków studiów, wprowadzanie nowych dziedzin specjalizacji, możliwość uznania dorobku zawodowego i naukowego za równoważny ze zrealizowaniem szkolenia specjalizacyjnego, a także zmiany w programach specjalizacji. Przywołane w piśmie RPO kwestie problemowe dotyczące warunków realizacji świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej oraz zasad rozliczania tych świadczeń, są zaś przedmiotem prac Zespołu do spraw przygotowania projektu długookresowej strategii rozwoju opieki paliatywnej i hospicyjnej, powołanego zarządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 29 lipca 2022 r. Aktualnie procedowana jest zmiana ww. zarządzenia, mająca na celu przedłużenie działalności Zespołu do końca 2023 r.