Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie doniesień o braku morfiny w aptekach.

Niepokój Rzecznika wzbudziły doniesienia medialne, z których wynika, że w polskich aptekach brakuje najsilniejszych leków przeciwbólowych. Szczególnie trudna sytuacja panuje w hospicjach, gdzie pacjenci z chorobami nowotworowymi, po operacjach i z poważnymi schorzeniami zwyrodnieniowymi albo nie dostają leku wcale, albo są skazani na mniej skuteczne terapie.

Na braki produktów z morfiną przeznaczonych do podawania drogą doustną wskazuje również Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny paliatywnej. Podkreślił on potrzebę podjęcia natychmiastowych działań, ponieważ co najmniej kilkadziesiąt tysięcy pacjentów wymaga leczenia bólu i duszności morfiną. Dodatkowo wskazał, że brak morfiny jest problemem nie tylko medycznym, lecz także społecznym, ponieważ dotyczy wielu pacjentów z bólem przewlekłym i dusznością - zwłaszcza chorych na nowotwory.

RPO podkreślił, że zgodnie z Obwieszczeniem Ministra Zdrowia z dnia 18 października 2022 r. w sprawie wykazu produktów leczniczych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych zagrożonych brakiem dostępności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, na podstawie art. 37av ust. 14 ustawy - Prawo farmaceutyczne został ustalony na dzień 1 listopada 2022 r. wykaz produktów leczniczych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych zagrożonych brakiem dostępności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, stanowiący załącznik do obwieszczenia. Zgodnie z powyższym obwieszczeniem na liście zostało umieszczonych 200 różnych produktów leczniczych zagrożonych brakiem, niemniej nie widnieją na tym wykazie wskazane produkty lecznicze z morfiną.

Jednocześnie Rzecznik wskazał, że w sytuacji, gdy lek jest dopuszczony do obrotu, ale niedostępny na terenie kraju może znaleźć zastosowanie procedura określona w art. 4 ustawy - Prawo farmaceutyczne tzw. importu docelowego, umożliwiająca sprowadzenie leku z zagranicy, jeżeli jego zastosowanie jest niezbędne dla ratowania życia lub zdrowia pacjenta. Tymczasem w przestrzeni publicznej pojawiają się głosy ekspertów, że procedura ta jest długotrwała i zazwyczaj kosztowna. Ponadto, niedopuszczalna jest sytuacja, w której cierpiący pacjenci, objęci opieką paliatywną, zmuszeni są szukać leku uśmierzającego ból w innych państwach.

Wobec powyższego, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o pilne zajęcie stanowiska w podnoszonej sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia w piśmie z 5 grudnia 2022 r. wskazał, że sytuacja dostępności leków jest na bieżąco monitorowana przez Ministra Zdrowia i nie istnieje ryzyko systemowego braku leków w Polsce. Na rynku nie zaobserwowano zwiększającej się skali problemu z dostępnością leków, a problemy dotyczą wyłącznie jednostkowych leków określonych firm farmaceutycznych. Podsekretarz Stanu podkreślił, że obrót produktami leczniczymi odbywa się w dużej mierze na zasadach gospodarki wolnorynkowej, ograniczonej jedynie w obszarze dopuszczania do obrotu i refundacji. Przyczyny czasowych problemów dostępności leków są różne, jednak zgodnie z przepisami prawa, podmiot odpowiedzialny ma obowiązek zgłosić do Prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych tymczasowe lub stałe wstrzymanie obrotu produktem leczniczym. Ponadto, zgodnie z obowiązującymi przepisami, apteka ogólnodostępna jest zobowiązana do posiadania produktów leczniczych i wyrobów medycznych w ilości i asortymencie niezbędnym do zaspokojenia potrzeb zdrowotnych miejscowej ludności, a jeżeli w aptece brak jest poszukiwanego produktu leczniczego, farmaceuta powinien zapewnić jego nabycie w tej aptece w terminie uzgodnionym z pacjentem. W sytuacji problemów z nabyciem leku fakt ten należy zgłosić się do inspekcji farmaceutycznej, która sprawuje bezpośredni nadzór nad obrotem produktami leczniczymi. Resort zdrowia podejmuje wszelkie niezbędne działania i interwencje w zakresie posiadanych narzędzi, jednak powstawanie niedoborów rynkowych poszczególnych leków nie zawsze jest możliwe do przewidzenia, a w dużej mierze zależy od czynników losowych.