Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej zbadania zgodności z Konstytucją przepisu ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego z dnia 2022-11-18.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej zbadania zgodności z Konstytucją przepisu ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.
Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił udział w przedmiotowym postępowaniu i wniósł o stwierdzenie, że: art. 8a ust. 1 ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, w zakresie, w jakim osobom represjonowanym z powodu działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego w ten sposób, że pod pozorem realizacji powszechnego obowiązku obrony zostały one powołane do pełnienia czynnej służby wojskowej, ogranicza podstawę faktyczną dochodzenia odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę tylko do okresu od dnia 1 listopada 1982 r. do dnia 28 lutego 1983 r., jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 w związku z art. 2 oraz z art. 41 ust. 5 w związku z art. 77 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
W uzasadnieniu skargi konstytucyjnej w zakresie opisu stanu faktycznego pełnomocnik Skarżącego wskazał, że postępowanie o przyznanie Skarżącemu odszkodowania i zadośćuczynienia za represje polegające na przymusowym powołaniu do odbywania zasadniczej służby wojskowej za działalność opozycyjną w PRL zostało prawomocnie zakończone oddaleniem wniosku Skarżącego. Sądy uznały, iż okres powołania Skarżącego do służby wojskowej nie pokrywa się z okresem wskazanym w treści obowiązującego przepisu art. 8a ust. 1 ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego - w konsekwencji zatem, wobec braku spełnienia, jak wskazał Sąd, przesłanek ustawowych uzasadniających przyznanie na rzecz wnioskodawcy, jakichkolwiek roszczeń odszkodowawczych w związku z jego powołaniem do wojska, zgłaszane tak roszczenia, podlegały całkowitemu oddaleniu.
Przedmiotowe zagadnienie było już przedmiotem działań generalnych Rzecznika Praw Obywatelskich, tj. wystąpienia generalnego RPO do Marszałka Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 kwietnia 2020 r. Rzecznik podkreślał w nim analogiczne zastrzeżenia do obowiązujących przepisów, jak Skarżący, wskazując, że ograniczenie podstawy dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia tylko do określonego okresu pełnienia przymusowej służby wojskowej nie znajduje uzasadnienia.
Mając na uwadze przesłanki pominięcia ustawowego oraz wzorce kontroli konstytucyjnej z art. 64 ust. 2 Konstytucji w zw. z art. 2 Konstytucji oraz art. 41 ust. 5 w związku z art. 77 ust. 1 Konstytucji przyjąć zatem należy, że po stronie ustawodawcy leży obowiązek takiego ukształtowania art. 8a ust. 1 ustawy lutowej, aby cecha podmiotu w postaci pełnienia czynnej służby wojskowej tylko w okresie od dnia 1 listopada 1982 r. do dnia 28 lutego 1983 r., do której odbycia osoba została powołana za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, nie różnicowała w prawie do odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę osób, które ustawodawca, zgodnie z art. 3 pkt 2 ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych, uznaje za osoby represjonowane z powodów politycznych.