Wystąpienie do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie poszanowania praw stron postępowań dyscyplinarnych dotyczących nauczycieli akademickich, studentów oraz doktorantów z dnia 2022-11-24.
Wystąpienie do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie poszanowania praw stron postępowań dyscyplinarnych dotyczących nauczycieli akademickich, studentów oraz doktorantów.
Rzecznik Praw Obywatelskich monitoruje kwestię poszanowania praw stron postępowań dyscyplinarnych w sprawach dotyczących nauczycieli akademickich, studentów oraz doktorantów i w ramach przysługujących mu kompetencji podejmuje stosowne działania. Analiza wpływających do Rzecznika spraw wskazuje, że jednym z problemów dotykających pokrzywdzonych w wyniku działań nauczyciela akademickiego, studenta czy doktoranta jest nieposiadanie przez nich na gruncie obowiązujących przepisów statusu strony w postępowaniach dyscyplinarnych.
Zgodnie z art. 292 ust. 1 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (dalej jako: p.s.w.n.), stronami w postępowaniu dyscyplinarnym są obwiniony i rzecznik dyscyplinarny. Przepis ten znajduje odpowiednie zastosowanie także w odniesieniu do postępowań dyscyplinarnych w sprawie studentów oraz doktorantów. Odmiennie przedstawia się kwestia statusu pokrzywdzonego w postępowaniu wyjaśniającym - na tym etapie pokrzywdzonemu przysługuje status strony. Analiza obowiązujących przepisów wskazuje, że ustawodawca w bardzo wąskim zakresie przewidział uprawnienia dla osób pokrzywdzonych na etapie postępowania dyscyplinarnego. W szczególności pokrzywdzony ma możliwość uczestniczenia w rozprawie dyscyplinarnej, przy czym z przepisów nie wynika wprost obowiązek informowania pokrzywdzonego o terminie rozprawy oraz składania zeznań w charakterze świadka.
Ponadto rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 8 czerwca 2022 r. w sprawie szczegółowego trybu prowadzenia mediacji, postępowania wyjaśniającego i postępowania dyscyplinarnego w sprawach odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli akademickich, a także sposobu wykonywania kar dyscyplinarnych i ich zatarcia, przewiduje możliwość złożenia w ramach postępowania dyscyplinarnego w sprawie nauczyciela akademickiego wniosku przez pokrzywdzonego o wyłączenie członków składu orzekającego i protokolanta. Pokrzywdzony, na podstawie powołanego wyżej rozporządzenia, ma także wpływ na zastosowanie instytucji porozumień procesowych. W literaturze prezentowane jest stanowisko wskazujące na możliwość uzyskania przez pokrzywdzonego statusu strony w postępowaniu dyscyplinarnym dzięki odpowiedniemu zastosowaniu przepisów k.p.k. w zakresie, w jakim reguluje on status oskarżyciela posiłkowego. Stanowisko to może jednak budzić wątpliwości z uwagi na uregulowanie w ustawie - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce kwestii stron postępowania dyscyplinarnego i charakter tego postępowania, w którym nie występuje oskarżyciel.
W ocenie RPO interesy pokrzywdzonego winny być chronione nie tylko na etapie postępowania wyjaśniającego, ale także - w równym stopniu - na etapie postępowania dyscyplinarnego. Zmiana legislacyjna w tym zakresie wzmocniłaby status pokrzywdzonego, który, jak wynika z wpływających do Biura Rzecznika skarg, znajduje się na pozycji wyjściowo gorszej niż obwiniony, który to obwiniony nierzadko zajmuje wyższe miejsce w hierarchii zawodowej czy naukowej i ma możliwości negatywnego oddziaływania na pokrzywdzonego. Taka zmiana mogłaby mieć pozytywny wpływ także na skuteczność postępowań dyscyplinarnych. Wprowadzenie postulowanej zamiany wpisałoby się w tendencję do poszerzania uprawnień pokrzywdzonego.
Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie zasadności podjęcia działań legislacyjnych zmierzających do przyznania pokrzywdzonemu statusu strony w postępowaniach dyscyplinarnych w sprawach studentów, doktorantów i nauczycieli akademickich.