Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie organizacji i funkcjonowania obrony cywilnej.

Z dniem 23 kwietnia 2022 r. weszła w życie ustawa o obronie Ojczyzny, w tym jej art. 823 pkt 2, w myśl którego utraciła moc ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Oznacza to, że utraciły moc również wszystkie przepisy tej ustawy regulujące materię obrony cywilnej, a także przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r.

Nowa ustawa o obronie Ojczyzny nie zawiera analogicznych do poprzedniej ustawy unormowań dotyczących obrony cywilnej, co powoduje powstanie luki w systemie prawa w tym obszarze. Przepisy dotyczące obrony cywilnej zawarte są w przygotowanym w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji projekcie ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej. Rzecznik wskazał jednak, że dokument ten pozostaje w fazie konsultacji, nie stanowiąc na razie aktu prawa powszechnie obowiązującego. Tymczasem zagrożenia związane z trwającą od dnia 24 lutego 2022 r. agresją Federacji Rosyjskiej na Ukrainę sprawiają, że kwestia obowiązywania jednoznacznych regulacji dotyczących organizacji i funkcjonowania obrony cywilnej jest pilna.

Dodatkowo RPO wskazał, że w projekcie ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej zaproponowano niejasną regulację dotyczącą funkcjonowania schronów, nie wynika z niej bowiem, jaki podmiot odpowiada za udzielanie ludności informacji o tym, gdzie znajduje się najbliższy w okolicy schron.

Ponadto, Rzecznik zwrócił uwagę na proponowany przepis art. 98 ust. 3, zgodnie z którym kosztami budowy i bieżącego utrzymania schronów obciążeni będą właściciele, użytkownicy wieczyści lub zarządcy obiektów, mimo że są to obiekty użyteczności publicznej, a zatem w razie potrzeby mogą z nich skorzystać także inne osoby. W ocenie RPO rozwiązanie, nakładające obowiązki finansowe, związane z utrzymaniem schronów wyłącznie na właścicieli wyodrębnionych lokali oznaczać będzie niedopuszczalne przerzucenie na obywateli ciężarów finansowych, które spoczywać powinny na władzy publicznej.

Wobec wątpliwości, które powstały na gruncie nowych przepisów Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przedstawienie stanowiska w sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w piśmie z 3 kwietnia 2023 r. zapewnił, że organy ochrony ludności, w zakresie swojej właściwości, będą wykonywały czynności związane z rozpoznawaniem zagrożeń oraz ostrzeganiem, alarmowaniem i powiadamianiem ludności. Udzielanie informacji o schronach i obiektach ukrycia będzie miało miejsce w ramach realizacji tego zadania i z uwzględnieniem właściwości miejscowej. Odnosząc się do obowiązującego stanu prawnego należy stwierdzić, że aktualnie brak jest przepisów wskazujących wprost podmiot, którego zadaniem byłoby udostępnianie informacji o lokalizacji schronów. Zatem w tym zakresie zasadne jest odnoszenie się do przepisów dotyczących ogólnych zasad ewidencjonowania budynków. Mając na uwadze powyższe należy wskazać na art. 7d pkt 1a ustawy – Prawo geodezyjne i kartograficzne, zgodnie z którym prowadzenie powiatowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, w tym prowadzenie dla obszaru powiatu ewidencji gruntów i budynków jest zadaniem starosty. Należy jednakże podkreślić, że w związku ze wskazanym powyżej brakiem regulacji ustanawiających wymogi techniczne i zasady eksploatacji schronów, jednoznaczna identyfikacja takich obiektów jako schronów nie jest możliwa. Jednocześnie, Ministerstwo Rozwoju i Technologii proceduje projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo budowlane, w którym przewidziano możliwość inwestycji w przydomowe schrony o wielkości do 35 m2 wyposażone w urządzenia filtrowentylacyjne lub pochłaniacze regeneracyjne, przeznaczone do ochrony użytkowników budynku mieszkalnego przed skutkami zagrożeń militarnych, ekstremalnych zjawisk pogodowych i skażeń, znajdujących się pod ziemią lub częściowo zagłębionych w gruncie, których obszar oddziaływania mieści się w całości na działce lub działkach, na których zostały zaprojektowane.