Wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów w sprawie zasad finansowania i realizacji prawa mniejszości niemieckiej do nauczania własnego języka i nauki w tym języku z dnia 2022-12-16.
Wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów w sprawie zasad finansowania i realizacji prawa mniejszości niemieckiej do nauczania własnego języka i nauki w tym języku.
W nawiązaniu do dotychczasowej korespondencji Rzecznik Praw Obywatelskich postanowił odnieść się do stanowiska Premiera w sprawie skorzystania z uprawnienia określonego w art. 149 ust. 2 zd. drugie Konstytucji, zgodnie z którym Prezes Rady Ministrów może skierować do Rady Ministrów wniosek o uchylenie rozporządzenia ministra. Z przekazanego do Biura RPO stanowiska wynika bowiem, że w ocenie Premiera w Konstytucji nie zostały wskazane przesłanki, którymi powinien się kierować Prezes Rady Ministrów, korzystając z ww. uprawnienia, a co do zasady, zgodnie z art. 188 pkt 3 Konstytucji, do orzekania w sprawach zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami właściwy jest Trybunał Konstytucyjny. Rzecznik Praw Obywatelskich jest zatem konstytucyjnie uprawniony do tego, aby wystąpić w tym przypadku z wnioskiem bezpośrednio do Trybunału. Co więcej, inicjowanie procedury uregulowanej w art. 149 ust. 2 zd. 2 Konstytucji w przedstawionym stanie faktycznym i prawnym jest, zdaniem Premiera, działaniem przedwczesnym, a ponadto, na co wskazuje wykładnia językowa regulacji art. 149 ust. 2 zd. 2 Konstytucji, kompetencja Prezesa Rady Ministrów w zakresie derogowania aktów wykonawczych ministrów ma charakter fakultatywny.
Jednocześnie w swoim piśmie Premier nie odniósł się do merytorycznej argumentacji RPO, dotyczącej dyskryminacyjnego charakteru zmian wprowadzonych na mocy dwóch rozporządzeń Ministra Edukacji i Nauki, tj. rozporządzenia z dnia 4 lutego 2022 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym oraz rozporządzenia z dnia 10 lutego 2022 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2022. Rzecznik podkreślił, że wdrożenie dwóch ww. rozporządzeń MEiN spowodowało zrozumiałe zaniepokojenie wśród przedstawicieli mniejszości narodowych i etnicznych zasiadających w Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych.
Ponadto, jak wynika ze skarg kierowanych do Biura RPO przez niektóre jednostki samorządu terytorialnego, istnieje prawdopodobieństwo, że poszczególne samorządy, pragnąc utrzymać uprzednio obowiązującą liczbę godzin nauczania języka niemieckiego jako mniejszościowego oraz zachować obecny poziom zatrudnienia nauczycieli języka niemieckiego, pokryją dodatkowe koszty, w związku z czym, de facto, przejmą ciężar odpowiedzialności za utrzymanie standardów nauczania języków mniejszościowych. Dostępność nauki języka mniejszości staje się więc, w opisanych okolicznościach, uzależniona od uwarunkowań w danej jednostce samorządu (sytuacji finansowej czy podejścia decydentów), a w wymiarze indywidualnym - od miejsca zamieszkania osoby zainteresowanej taką nauką. Tego rodzaju sytuacja nie powinna mieć miejsca - władze publiczne mają bowiem pozytywny obowiązek zapewnienia jednolitych warunków do nauki w danym zakresie.
W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Premiera z prośbą o ponownie rozważenie zastosowania uprawnienia określonego w art. 149 ust. 2 zd. drugie Konstytucji, a także o przedstawienie stanowiska w przedmiotowym zakresie, oparte również o analizę spornych regulacji i wątpliwości co do ich zgodności z normami prawa krajowego i międzynarodowego.