Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Komendanta Głównego Straży Granicznej w sprawie sytuacji cudzoziemców po zwolnieniu ich z ośrodków strzeżonych.

Funkcjonowanie ośrodków strzeżonych dla cudzoziemców od dawna jest przedmiotem szczególnego zainteresowania Rzecznika Praw Obywatelskich. Równie istotna jest sytuacja osób, które są z tych placówek zwalniane i w określonym czasie muszą dotrzeć do wskazanego przez Straż Graniczną miejsca pobytu.

Zgodnie z art. 89cb ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (dalej: "ustawa o udzielaniu ochrony"), w przypadku, gdy z ośrodka strzeżonego zwalniane są ubiegające się o ochronę międzynarodową osoby z niepełnosprawnością, osoby w podeszłym wieku, osoby samotnie wychowujące dziecko lub kobiety ciężarne, organ Straży Granicznej właściwy ze względu na miejsce pobytu tej osoby, zobowiązany jest zapewnić transport do ośrodka recepcyjnego oraz, w uzasadnionych przypadkach, wyżywienie podczas tego transportu. Obowiązek ten nie istnieje w przypadkach, gdy z ośrodka zwalniane są osoby nienależące do ww. kategorii, niezależnie od tego, w jakiej sytuacji faktycznej się znajdują.

Tymczasem cudzoziemcy opuszczający strzeżone ośrodki zazwyczaj nie znają języka polskiego i często też nie posiadają pieniędzy w polskiej walucie, co powoduje, że podróż do miejsca docelowego obarczona jest dodatkowymi trudnościami. Trzeba przy tym pamiętać, że część ośrodków strzeżonych oddalona jest od prowadzonych przez Urząd ds. Cudzoziemców punktów recepcyjnych o kilkaset kilometrów, a z docierających do Biura RPO sygnałów wynika, że opuszczający ośrodki strzeżone wychodzą z nich niekiedy w późnych godzinach wieczornych lub nocnych co powoduje, że szanse na znalezienie przez cudzoziemców transportu do miejsca wskazanego przez Straż Graniczną są niewielkie.

Z posiadanych przez Rzecznika informacji wynika, że udzielanie takim osobom pomocy zależy de facto od możliwości i woli Komendantów Placówek lub Oddziałów Straży Granicznej, którym podlega strzeżony ośrodek. W niektórych miejscach istnieje praktyka kupowania przez funkcjonariuszy SG osobom opuszczającym ośrodek biletów na przejazd do miejsca docelowego, w innych placówkach bilety finansowane są ze środków pochodzących z funduszy europejskich lub są kupowane dzięki pomocy organizacji pozarządowych. Zdarza się też jednak, że cudzoziemcy pozostawiani są bez jakiejkolwiek pomocy. Pomoc osobom opuszczającym ośrodki zamknięte, niepodlegającym pod wyjątek z art. 89cb ustawy o udzielaniu ochrony, nie jest aktualnie uregulowana przez przepisy prawa powszechnie obowiązującego. Zdaniem RPO konieczne jest wypracowanie mechanizmu, który przeciwdziałałby narażaniu cudzoziemców na niepotrzebne uciążliwości i niebezpieczeństwa bezpośrednio po wyjściu z ośrodków strzeżonych.

Biorąc powyższe pod uwagę, Rzecznik zwrócił się do Komendanta z prośbą o analizę opisanego problemu i ocenę, czy z perspektywy Straży Granicznej konieczne jest wprowadzenie zmian w tym zakresie, na przykład poprzez odpowiednie zmiany w aktach wewnętrznych dotyczących ośrodków strzeżonych lub na poziomie koordynacji działań funkcjonariuszy poszczególnych placówek i oddziałów SG, którym podlegają strzeżonego ośrodki, czy też poprzez poczynienie odpowiednich zmian na poziomie ustawodawczym.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Komendant Główny Straży Granicznej w piśmie z 30 stycznia 2023 r. poinformował, że Straż Graniczna jest formacją realizującą swoje zadania w granicach i w oparciu o powszechnie obowiązujące regulacje prawne - określone we właściwych ustawach i aktach wykonawczych - i to one w sposób precyzyjny określają ramy wykonywania zadań służbowych. Niezależnie od powyższego, mając zawsze na uwadze indywidualną ocenę sytuacji cudzoziemca oraz przede wszystkim jego dobro i bezpieczeństwo, SG poszukuje alternatywnych rozwiązań wobec pozostałej kategorii osób kierowanych do ośrodka otwartego a wymagających wsparcia w omawianym obszarze. Nawiązywany jest m.in. kontakt i współpraca z organizacjami pozarządowymi celem udzielania niezbędnego wsparcia cudzoziemcowi w tym zakresie. Komendant wspomniał również, że z uwagi na wyeliminowanie czynnika narażania cudzoziemca na niepotrzebne uciążliwości bezpośrednio po wyjściu z obiektu detencji administracyjnej, zwolnienie cudzoziemca ze strzeżonego ośrodka, co do zasady następuje w godzinach umożliwiających mu dotarcie do wskazanego miejsca pobytu. Niemniej jednak realizacja przedmiotowej czynności związana jest z terminem oraz czasem wydania przez właściwy sąd rozstrzygnięcia w przedmiocie zastosowania detencji administracyjnej wobec cudzoziemca. Komendant wskazał także, że przywołana w piśmie RPO kwestia dotyczy kategorii osób ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej - ocena ewentualnych potrzeb i możliwości co do zmiany regulacji prawnych w przedmiotowym zakresie pozostaje wiec poza kompetencjami Straży Granicznej.