Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie przewlekłości postępowań.

W zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje problem przewlekłości w prowadzeniu postępowań przygotowawczych przez prokuratury w Polsce. Unormowanie zawarte w art. 2 § 1 pkt 4 k.p.k. wskazuje, iż jednym z celów postępowania karnego jest takie jego ukształtowanie, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie. Proceduralny wymóg rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie, odnoszący się także do postępowania przygotowawczego, wynika również z art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz art. 6 ust. 1 EKPC.

Dane statystyczne wskazują jednak, że od 2016 r. nastąpił znaczny wzrost liczby postępowań długotrwałych. Statystyki te wskazują, że w niektórych przedziałach czasowych nawet pięciokrotnie wzrosła liczba spraw, w których prowadzone są długotrwałe postępowania przygotowawcze. Szczególną uwagę zwraca, zauważalny nawet względem 2020 r., drastyczny wzrost liczby spraw w dwóch najwyższych kategoriach (powyżej 2 lat do 5 lat oraz powyżej 5 lat). RPO zwrócił ponadto uwagę na niepokojące statystyki dotyczące stosowania w toku postępowania przygotowawczego tymczasowego aresztowania.

Tendencja przedłużania się postępowań przygotowawczych implikuje coraz częstsze wnioskowanie o zastosowanie bądź przedłużenie tymczasowego aresztowania, co ma swoje konsekwencje w niekorzystnych dla Polski orzeczeniach Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o ustosunkowanie się do wskazanych danych i informację, czy obserwowane są jakiekolwiek systemowe przyczyny przedłużania się postępowań przygotowawczych.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Prokurator Krajowy w piśmie z 20 września 2023 r. wskazał, iż w ostatnich latach nastąpiło istotne zwiększenie aktywności organów ścigania, zwłaszcza w sprawach o przestępstwa o charakterze gospodarczym, finansowym i skarbowym. Sprawy takie, z uwagi na ich złożony przedmiot, trwają znacznie dłużej niż postępowania, w których stan faktyczny jest nieskomplikowany. Efektywne zwalczanie przestępczości gospodarczej, finansowej i skarbowej, ukierunkowane na ustalenie sprawców przestępstw, pozbawienie ich korzyści majątkowych osiągniętych z przestępstwa oraz zgromadzenie dowodów niezbędnych do wydania przez sąd wyroku skazującego, z oczywistych względów wymaga przeprowadzenia licznych czynności procesowych, co przekłada się na czas trwania postępowania przygotowawczego, a przez to pośrednio również na wzrost liczby spraw dłużej trwających. Przejawem modyfikacji polityki kryminalnej w zakresie ścigania przestępstw gospodarczych, finansowych oraz skarbowych, dokonanej po wejściu w życie Prawa o prokuraturze, było przeprowadzenie zmian struktury organizacyjnej prokuratury. które umożliwiły rzeczywistą specjalizację prokuratorów, czego przykładem jest utworzenie w prokuraturach regionalnych wydziałów do spraw przestępczości przeciwko obrotowi gospodarczemu i wydziałów do spraw przestępczości finansowo-skarbowej oraz zwiększenie liczby wydziałów do zwalczania tych rodzajów przestępczości w prokuraturach okręgowych. Nastąpiły również istotne zmiany prawa umożliwiające bardziej efektywne zwalczanie tego rodzaju przestępczości. Ponadto, jedną z przyczyn wzrostu liczby spraw długotrwałych jest podejmowanie i dalsze prowadzenie postępowań, które w latach poprzednich zostały niezasadnie zawieszone lub umorzone.