Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie nowelizacji ustawy o aktach stanu cywilnego z dnia 2023-03-27.
Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie nowelizacji ustawy o aktach stanu cywilnego.
Do Rzecznika Praw Obywatelskich zwracają się obywatele ze skargami dotyczącymi praktyki stosowania art. 61 ust. 2 ustawy o aktach stanu cywilnego w sytuacji, gdy matka dziecka nie chce wpisywać w rubrykę "ojciec" fikcyjnych danych. W skargach kierowanych do Rzecznika podkreślany jest przymusowy charakter tego artykułu, jeżeli nie nastąpiło uznanie ojcostwa albo sądowe ustalenie ojcostwa, w akcie urodzenia zamieszcza się jako imię ojca, imię wskazane przez osobę zgłaszającą urodzenie, a w razie braku takiego wskazania w akcie urodzenia zamieszcza się jako imię ojca imię wybrane przez kierownika urzędu stanu cywilnego; jako nazwisko ojca i jego nazwisko rodowe zamieszcza się nazwisko matki z chwili urodzenia dziecka, z adnotacją o wpisaniu nazwiska matki i wybranego imienia jako danych ojca.
Mając na uwadze powoływane przez Skarżących argumenty, jak te dotyczące dyskryminacji, czy nakazywania podawania nieprawdy, Rzecznik chciałby zwrócić uwagę Ministra na potrzebę zmian w powołanym przepisie, w kierunku wprowadzenia obok już istniejącego mechanizmu, drugiego, alternatywnie funkcjonującego dla matki czy innej zgłaszającej urodzenie osoby, rozwiązania.
W opinii RPO osoba zgłaszająca urodzenie dziecka i podająca dane niezbędne do sporządzenia aktu urodzenia, powinna mieć wybór czy chce skorzystać z danych przesłaniających, czy też jednak nie wpisywać danych ojca. Problemy, jakie wiążą się z aktualnie obowiązującym sposobem uzupełniania rubryk w aktach stanu cywilnego, dotyczą nie tylko sytuacji, w której dwie osoby tej samej płci, uwidocznione w zagranicznym akcie urodzenia dziecka, jako jego rodzice, chcą dokonać transkrypcji aktu, ale także sytuacji, gdy dane matki nie są możliwe do wskazania, bądź po prostu ojciec jest nieznany, a zgłaszająca fakt urodzenia osoba nie chce podawać fikcyjnych danych. W polskim systemie prawnym funkcjonuje już rozwiązanie zakładające w pewnych okolicznościach pozostawienie rubryki "ojciec". Ma to głównie miejsce w razie transkrypcji zagranicznych akt stanu cywilnego w sytuacji, gdy jako rodzice dziecka w zagranicznym akcie figurują np. dwie kobiety.
W dniu 29 grudnia 2021 r. do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęło pismo od Senatorów RP w sprawie podjęcia działań legislacyjnych w zakresie ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego. Poinformowano w nim, że nie jest planowane podjęcie szerszych prac legislacyjnych nad nowelizacją tej ustawy.
Tymczasem mając na uwadze skargi obywateli wpływające do Biura RPO, jak też przedstawione wyżej argumenty, w opinii Rzecznika zasadnym byłoby rozważenie nowelizacji art. 61 ust. 2 Pasc poprzez zmianę tego przepisu, w ten sposób, by pozostawić decyzję co do wpisywania danych ojca matce dziecka albo samemu dziecku, kiedy osiągnęłoby ono pełnoletność. Jeżeli taka byłaby ich wola, kierownik USC wpisywałby fikcyjne imię i nazwisko ojca.
Biorąc powyższe pod uwagę Rzecznik zwrócił się do Ministra o przedstawienie stanowiska w sprawie nowelizacji art. 61 ust. 2 Pasc w proponowanym przez Rzecznika kierunku.