Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie zasad rekrutacji na jednolite studia magisterskie dla strażaków w służbie kandydackiej.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynął wniosek dotyczący problemów związanych z rekrutacją na jednolite studia magisterskie dla strażaków w służbie kandydackiej w Szkole Głównej Służby Pożarniczej. Przedstawione zagadnienie dotyczy wieku kandydatów, a konkretnie daty ukończenia przez nich 18. roku życia.

W odniesieniu do dolnej granicy wieku przyjęto, że kandydat musi mieć ukończone 18 lat do dnia 31 maja. Regulacje w tym zakresie zostały szczegółowo określone w decyzji nr 8 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 27 marca 2023 r. w sprawie ustalenia warunków i trybu rekrutacji kandydatów na jednolite studia magisterskie dla strażaków w służbie kandydackiej w Szkole Głównej Służby Pożarniczej na rok akademicki 2023/2024. Zgodnie z punktem 2 załącznika do wyżej powoływanej decyzji, osoba ubiegająca się o przyjęcie na studia, w dniu złożenia zgłoszenia rekrutacyjnego w systemie Internetowej Rekrutacji Kandydatów (IRK), musi mieć ukończone 18 lat, co wynika z art. 112 ust. 1 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, stanowiącego, że osoba ubiegająca się o przyjęcie do służby kandydackiej w PSP musi korzystać z pełni praw publicznych, a wniosek o przyjęcie na studia stanowi równocześnie wniosek o przyjęcie do służby kandydackiej w PSP.

Zacytowana regulacja jest ważna z tego względu, że absolwenci liceów ogólnokształcących, którzy przystąpili w bieżącym roku do egzaminu maturalnego, a urodzili się po dniu 1 czerwca 2005 r. i rozpoczęli naukę w szkole podstawowej w wieku lat sześciu - są odrzucani już na etapie elektronicznego zgłoszenia mimo, iż część z nich ukończy 18. rok życia przed ogłoszeniem wyników rekrutacji, a tym samym przed 1 października 2023 r., czyli przed rozpoczęciem roku akademickiego. Podany stan faktyczny nie stanowi jednostkowego przypadku, gdyż w przyszłych latach w analogicznej sytuacji znajdą się inni absolwenci liceów. Zainteresowany wskazuje, że różnicowanie dostępu do kształcenia na państwowej uczelni młodym obywatelom, znajdującym się w opisanej sytuacji, stanowi dyskryminację, przy czym kryterium różnicującym jest miesiąc urodzenia.

Analizując przedstawiony problem RPO stwierdził, że przepisy art. 28 i art. 112 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej stanowią, że osoby pełniące służbę w PSP, jak i ubiegające się o przyjęcie do służby kandydackiej w PSP muszą korzystać z pełni praw publicznych. W niniejszej sytuacji pojawia się jednak zagadnienie zasadności wymogu ustawowego, że "osoba ubiegająca się o przyjęcie do służby kandydackiej w PSP musi korzystać z pełni praw publicznych, a wniosek o przyjęcie na studia stanowi równocześnie wniosek o przyjęcie do służby w PSP". Jest ono istotne także i z tego względu, że służby mundurowe, w tym i Państwowa Straż Pożarna, mają braki kadrowe oraz problemy z naborem kandydatów do pełnienia służby. Tymczasem uregulowania takie powodują, że osoby zdecydowane na studia magisterskie dla strażaków w służbie kandydackiej w Szkole Głównej Służby Pożarniczej zmuszone są do rocznej przerwy w rekrutacji do tej placówki edukacyjnej. Problem ten może także wynikać z braku spójności, względnie niedostosowania pragmatyk służbowych do mających wiele lat wcześniej reform edukacji i obniżenia wieku obowiązku szkolnego. Brak w tym zakresie kompatybilności regulacji dotyczących rekrutacji na studia magisterskie dla strażaków w służbie kandydackiej w Szkole Głównej Służby Pożarniczej powoduje negatywne skutki prawne dla części absolwentów liceów ogólnokształcących.

W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o zapoznanie się z niniejszym zagadnieniem oraz wyrażenie swojego stanowiska w sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w piśmie z 9 października 2023 r. wyjaśnił, że ograniczenie wiekowe, tj. ukończenie 18. roku życia w dniu złożenia zgłoszenia rekrutacyjnego, jest związane z przyjęciem do służby kandydackiej w Państwowej Straży Pożarnej (PSP) i wynikającej z powyższego konieczności złożenia oświadczenia woli w przedmiocie zobowiązania do pełnienia służby w szeregach PSP po zakończeniu nauki. Zobowiązania, o którym mowa powyżej, nie można zgodnie z polskim prawem odebrać od osoby, która nie korzysta z pełni praw publicznych. Powyższy warunek obowiązuje we wszystkich szkołach PSP, które prowadzą nabór do służby kandydackiej. Przepisy prawa dotyczące rekrutacji do Akademii Pożarniczej w zakresie wymagań stawianych kandydatowi są równoznaczne z wymaganiami stawianymi przy naborze do służby w PSP. Niezależnie bowiem od pobierania nauki w ww. szkole, kadeci biorą udział w działaniach ratowniczo-gaśniczych. Przyjęcie do tej szczególnie trudnej i niejednokrotnie zagrażającej życiu służby osoby niepełnoletniej, musiałoby się wiązać z każdorazowym występowaniem o zgodę przedstawiciela ustawowego na podjęcie przez strażaka w służbie kandydackiej określonych czynności, co ze względu na specyfikę działań i czas, w jakim są one wykonywane, nie zawsze byłoby możliwe. Zatem osiągnięcie pełnoletniości jest warunkiem koniecznym przy naborze do służby kandydackiej w PSP. Niemniej jednak, przy kolejnej nowelizacji ustawy o Państwowej Straży Pożarnej resort spraw wewnętrznych i administracji planuje modyfikację przepisów art. 112. Spowoduje to, że o przyjęcie do służby kandydackiej będą mogły ubiegać się wszystkie osoby, które skończą 18. rok życia przed dniem, na który zostanie określony termin stawienia się kandydata w szkole PSP w celu rozpoczęcia pełnienia służby kandydackiej.