Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Przewodniczącego Komisji Cyfryzacji, Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii Sejmu RP w sprawie projektu ustawy o ochronie małoletnich przed dostępem do treści nieodpowiednich w Internecie-Patostream.

Rzecznik Praw Obywatelskich podkreślił, że niniejsza inicjatywa była oczekiwana i bardzo potrzebna. W ocenie RPO przyczyni się ona do ochrony wartości konstytucyjnych takich jak zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży. Niemniej jednak treść niektórych przepisów projektu ustawy budzi wątpliwości z punktu widzenia wynikającej z art. 2 Konstytucji zasady określoności prawa oraz określonego w art. 47 Konstytucji prawa do ochrony życia prywatnego.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że projektodawca nakłada na przedsiębiorców będących dostawcami usługi dostępu do sieci Internet podstawowe zadania niezbędne dla realizacji celu ustawy, nie określając podstawowych elementów niezbędnych do określenia zakresu obowiązków ciążących na przedsiębiorcach, wprowadzając jedocześnie system kontroli i kary finansowe dla przedsiębiorców oraz osób zarządzających przedsiębiorstwami. Treść art. 3 projektu ustawy przewiduje nałożenie na przedsiębiorców - dostawców Internetu - obowiązków polegających na udostępnieniu usługi ograniczenia dostępu do treści pornograficznych. Brak wykonania obowiązków z tym związanych, określonych w art. 3 i art. 4 projektu, wiąże się z możliwością przeprowadzenia kontroli i nałożenia przez organ administracji kary na przedsiębiorcę oraz na osobę zarządzającą przedsiębiorstwem. Jednocześnie projektodawca nie określa w treści przepisów najważniejszych elementów niezbędnych dla zrekonstruowania zakresu obowiązku ciążącego na przedsiębiorcy. W szczególności brak jest określenia zakresu znaczeniowego "treści pornograficzne".

Przepisy określające obowiązki dla przedsiębiorców powinny być formułowane w sposób precyzyjny i jasny. Przedsiębiorca nie może prowadzić działalności w niepewności co do tego, czy ustalony przez niego zakres znaczeniowy pojęcia będącego podstawą nałożonego na niego obowiązku będzie zbieżny z przyjętym w późniejszym czasie w toku kontroli rozumieniem tego pojęcia przez organ. Projektodawca nie określa również środków technicznych i organizacyjnych, jakie ma stosować przedsiębiorca w celu świadczenia usługi ograniczenia dostępu do treści pornograficznych, wskazując jedynie, że środki te mają być "odpowiednie". Ocena, czy określona praktyka danego przedsiębiorcy spełnia wymagania została pozostawiona decyzji ministra, któremu pozostawiono szeroki zakres uznaniowości w zakresie przeprowadzania kontroli i nakładania kar na przedsiębiorców.

Powyższe uwagi odnoszą się również do treści art. 10 projektu ustawy, który nakłada obowiązki na inną - szerszą - grupę przedsiębiorców. Mianowicie, przepis ten przewiduje, że przedsiębiorca umożliwiający korzystanie z publicznej sieci telekomunikacyjnej za pośrednictwem lokalnej sieci radiowej, dla którego jest to działalność dodatkowa w stosunku do wykonywanej działalności głównej, ogranicza użytkownikom lokalnej sieci radiowej dostęp do stron internetowych zawierających treści pornograficzne. Ustawodawca przewidział wyłączenie tego obowiązku w przypadku, gdy "jest to technicznie niewykonalne lub gdy użytkownik końcowy jest osobą pełnoletnią, której wiek został zweryfikowany przez tego przedsiębiorcę". Projekt ustawy nie przewiduje przy tym żadnych wskazówek, w jakich sytuacjach można uznać, że ograniczenie dostępu do treści pornograficznych nie było technicznie wykonalne.

W ocenie RPO projektowana regulacja w pewnym sensie może powodować faworyzowanie dużych dostawców Internetu posiadających zaplecze organizacyjne i techniczne, a także prawne, niezbędne dla podjęcia realizacji obowiązków nałożonych tą ustawą. Innymi słowy, mniejsi przedsiębiorcy mogą nie posiadać wystarczających środków niezbędnych dla wykonania obowiązków określonych w ustawie.

Rzecznik przedstawił powyższe uwagi z nadzieją na ich uwzględnienie w procesie legislacyjnym.