Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie limitów na wystawianie e- recept przez lekarzy.

Niewątpliwie, mając na uwadze przepisy § 1 ust. 2 i 3 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Zdrowia, art. 7 ust. 2 ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia oraz § 2 pkt 3 Statutu Centrum e-Zdrowie stanowiącego załącznik Nr 1 do Zarządzenia Ministra Zdrowia z dnia 4 czerwca 2020 r. w sprawie Centrum e-Zdrowia w zw. z art. 11 ustawy o oświadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz art. 44 ust. 3 pkt 1 ustawy o finansach publicznych, Minister Zdrowia uczestniczy w ustalaniu polityki państwa w zakresie ochrony zdrowia, odpowiadając za jej treść i realizację poprzez kierowanie działem administracji rządowej. Jednak, jak zauważył Rzecznik Praw Obywatelskich, we wskazanych regulacjach prawnych nie ma powszechnie obowiązującego przepisu stanowiącego podstawę prawną wprowadzonych przez Centrum e-Zdrowia limitów w wystawianiu e-recept przez lekarzy.

Przepisy te nie przyznają również Ministrowi Zdrowia kompetencji do wprowadzania tego typu ograniczeń. Natomiast przepisy Statutu Centrum e-Zdrowie stanowiącego załącznik Nr 1 do Zarządzenia Ministra Zdrowia z dnia 4 czerwca 2020 r. w sprawie Centrum eZdrowia są regulacjami wewnętrznymi i zgodnie z art. 93 ust. 2 Konstytucji nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.

Rzecznik podkreślił, że zgodnie z art. 87 ust. 1 Konstytucji źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Konstytucyjny system źródeł prawa opiera się na podziale źródeł prawa na źródła prawa powszechnie obowiązującego (art. 87 Konstytucji) i źródła prawa wewnętrznego (art. 93 Konstytucji). Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 28 czerwca 2000 r., sygn. K/25 wykluczył istnienie jakiejś trzeciej, pośredniej kategorii źródeł prawa. Konstytucyjna regulacja źródeł prawa powszechnie obowiązującego przybrała charakter zamkniętego wyliczenia powszechnie obowiązujących aktów normatywnych i podmiotów uprawnionych do ich stanowienia.

RPO podkreślił, że wprowadzone zmiany polegają na ingerencji w prawo wykonywania zawodu przez lekarzy, a w konsekwencji mogą prowadzić do ograniczenia praw pacjentów do świadczeń opieki zdrowotnej. Stosownie do art. 68 ust. 2 Konstytucji warunki i zakres udzielania świadczeń zdrowotnych obywatelom określa ustawa, a nie innego typu akt prawny. Rzecznik zauważył, że z uwagi na określone okoliczności może zachodzić potrzeba wprowadzenia ograniczeń w zakresie upoważnienia lekarzy do wystawiania recept. Tego typu ograniczenia, zdaniem RPO, powinny jednak być wolne od wątpliwości co do istnienia podstawy prawnej w ustawie czy przynajmniej innym akcie prawa powszechnie obowiązującego, wydanym na podstawie upoważnienia ustawowego.

Mając powyższe na uwadze Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o ustosunkowanie się do wskazanych wątpliwości.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia w piśmie z 4 sierpnia 2023 r. wyjaśnił, że celem wdrożonego rozwiązania jest skuteczne wyeliminowanie wystawiania recept w ramach tzw. „receptomatów”. Wprowadzenie limitu w wystawianiu recept zablokowało możliwość wystawiania recept tym podmiotom, które wykorzystują rozwiązania cyfrowe w systemie ochrony zdrowia wyłącznie dla zysku finansowego. Odnosząc się do wskazywanych w piśmie Rzecznika sygnałów ze środowiska lekarskiego, że wprowadzone zmiany polegają na ingerencji w prawo wykonywania zawodu przez lekarzy Podsekretarz Stanu wskazał, że z problemem lekarzy pracujących dla „receptomatów”, którzy nadużywają prawa i nie przestrzegają Kodeksu Etyki Lekarskiej, od miesięcy boryka się również Naczelna Izba Lekarska. Wobec powyższego, zdaniem resortu zdrowia istnieje konieczność wyeliminowania działań, które z jednej strony rzutują na bezpieczeństwo pacjentów, a z drugiej wpływają negatywnie na postrzeganie wizerunku lekarzy i pielęgniarek, a tym samym systemu ochrony zdrowia. Wprowadzenie limitu recept to zgodne z prawem działanie (oparte także na wskazanych w poprzednim piśmie podstawach prawnych), które pozwala zakończyć handel receptami. Jednocześnie Podsekretarz Stanu przypomniał, że prowadzony jest monitoring w zakresie wprowadzonych limitów i w razie potrzeby zmiany poziomu limitów, niezwłocznie zostanie wprowadzona stosowna aktualizacja.