Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji dotyczące przekroczenia granic upoważnienia ustawowego przepisów rozporządzenia w sprawie pobierania odcisków linii papilarnych oraz wymazów ze śluzówki policzków od funkcjonariuszy i pracowników Policji.

W trakcie analizy spraw zgłaszanych do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich ujawnił się problem niezgodności z Konstytucją § 3 ust. 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 lipca 2020 r. w sprawie pobierania odcisków linii papilarnych oraz wymazów ze śluzówki policzków od funkcjonariuszy i pracowników Policji (dalej jako: rozporządzenie MSWiA ). Pojawiły się także wątpliwości dotyczące zakresu ochrony danych funkcjonariuszy i pracowników Policji, w związku z wprowadzeniem tzw. eliminacyjnej bazy danych DNA.

Zgodnie z art. 20 ust. 1l ustawy o Policji Policja pobiera odciski linii papilarnych lub wymazy ze śluzówki policzków od funkcjonariuszy i pracowników Policji wykonujących służbowe czynności związane z ujawnianiem, zabezpieczaniem lub badaniem śladów związanych z podejrzeniem popełnienia czynu zabronionego w celach wyeliminowania pozostawionych przez nich śladów. Inaczej mówiąc względem określonej grupy funkcjonariuszy i pracowników Policji - w celach eliminacyjnych - pobierane są odciski linii papilarnych i wymazy ze śluzówki policzków. W bezpośrednim związku treściowym z niniejszą normą prawną pozostaje upoważnienie do wydania aktu wykonawczego. Stosownie do art. 20 ust. 1m ustawy o Policji minister właściwy do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia, tryb pobierania odcisków linii papilarnych lub wymazów ze śluzówki policzków od funkcjonariuszy i pracowników Policji oraz sposób przeprowadzania i dokumentowania czynności związanych z ich pobieraniem, a także rodzaje służb policyjnych uprawnionych do korzystania zbiorów danych zawierających odciski linii papilarnych lub wymazy ze śluzówki policzków od funkcjonariuszy i pracowników Policji oraz sposób zabezpieczenia tych zbiorów uniemożliwiający identyfikację funkcjonariusza lub pracownika Policji, których dane dotyczą, przez osobę nieupoważnioną, uwzględniając konieczność wyeliminowania pozostawionych przez nich śladów.

Przepis upoważniający (art. 20 ust. 1l ustawy o Policji) nie uprawnia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji do określenia zasad (warunków) pobierania odcisków linii papilarnych lub wymazów policzków od określonej grupy funkcjonariuszy i pracowników Policji. Wskazane upoważnienie dotyczy bowiem trybu pobierania, sposobu pobierania i dokumentowania tych czynności, uprawnionych do korzystania ze zbiorów oraz sposobu ich zabezpieczenia.

Ponadto możliwość odstąpienia od pobrania (względnie zniszczenia po pobraniu) od funkcjonariusza odcisków linii papilarnych lub wymazu ze śluzówki policzków czy też usunięcia i zniszczenia takich danych z istniejących zbiorów danych (§ 3 ust. 2 rozporządzenia MSWiA) ingeruje w materię regulowaną ustawowo. W rezultacie norma prawna wyższego rzędu, wynikająca z treści art. 20 ust. 1l ustawy o Policji podlega wyłączeniu na mocy normy prawnej niższego rzędu (§ 3 ust. 2 rozporządzenia MSWiA).

Niezależnie od oceny zasadności wprowadzenia możliwości wyłączenia stosowania art. 20 ust. 1l ustawy o Policji, Rzecznik zauważył, że opisany stan prawny narusza istniejącą hierarchię źródeł prawa (art. 87 ust. 1 Konstytucji), a także stanowi przekroczenie granic upoważnienia ustawowego (art. 92 ust. 1 Konstytucji).

W świetle powyższego Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o podjęcie inicjatywy prawodawczej w celu dostosowania istniejących przepisów do standardów konstytucyjnych.

 

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w piśmie z 29 października 2020 r. wskazał, że w toku prac legislacyjnych nad projektem rozporządzenia Rządowe Centrum Legislacji (RCL) zgłosiło uwagi do analizowanego § 3 ust. 2 (wówczas projektu) rozporządzenia, wskazując, że przepis ten "określa warunki (zasady), a nie tryb lub sposób pobierania odcisków linii papilarnych od funkcjonariuszy i pracowników Policji, co wykracza poza upoważnienie ustawowe, a jednocześnie stanowi materię ustawową (zob. art. 20 ust. 1l ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji) (…). Przepis § 3 ust. 2 projektu określa zasady, kiedy odcisków linii papilarnych lub wymazu ze śluzówki policzków się nie pobiera, to ustawa powinna rozstrzygać, od których funkcjonariuszy i pracowników ich się nie pobiera". W związku z powyższym po konsultacji z Komendą Główną Policji (KGP) pozostawiono w projekcie rozporządzenia analizowany przepis § 3 ust. 2. W ocenie projektodawców zawarcie ww. rozwiązania było niezbędne dla zapewnienia prawidłowego wykonywania przez funkcjonariuszy Policji niejawnych czynności służbowych, wynikających z potrzeby realizacji ustawowych zadań Policji. Wskazując na powyższe, w skierowanym do RCL piśmie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA) zaproponowało pozostawienie rozważanego przepisu z jednoczesnym wnioskiem de lege ferenda, zgodnie z którym MSWiA będzie dążyło do wprowadzenia odpowiednich zmian w przedmiotowym zakresie w ustawie o Policji. Treść przywoływanej wyżej korespondencji dotyczącej przebiegu procesu legislacyjnego jest przy tym zamieszczona na ogólnodostępnej stronie internetowej RCL . Wobec powyższego - zważywszy, że argumentacja Rzecznika opiera się na, a w zasadzie stanowi powtórzenie ogólnodostępnych uwag RCL przedstawionych w toku procesu legislacyjnego - należy w pełni podtrzymać uprzednio przedstawione RCL stanowisko odnośnie podjęcia przez MSWiA analiz pod kątem wprowadzenia w ustawie o Policji stosownych zmian realizujących postulaty RPO.