Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie wstrzymania wypłat świadczeń wychowawczych dla obywateli Ukrainy.

Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają liczne skargi obywateli Ukrainy, którym wstrzymano wypłatę świadczenia wychowawczego z powodu utraty statusu "UKR". Osoby zwracające się do Rzecznika podają, iż nie opuszczały terytorium Polski na okres powyżej 30 dni, co powoduje utratę tego statusu z mocy prawa. W niektórych przypadkach nastąpiła utrata statusu "UKR", pomimo nieprzerwanego pobytu na terytorium Polski.

W tej sprawie Rzecznik zwracał się do Pełnomocnika Rządu ds. uchodźców wojennych z Ukrainy i aktualnie oczekuje na odpowiedź. Utrata statusu "UKR" niesie ze sobą poważne utrudnienia dla obywateli Ukrainy wychowujących dzieci. Jej skutkiem jest, między innymi, wstrzymanie wypłaty świadczenia wychowawczego. Podstawę do podjęcia wypłaty świadczenia uwzględnieniem wyrównania za okres jej braku stanowi dokonanie aktualizacji danych w rejestrze Straży Granicznej. Z wpływających do Rzecznika skarg oraz odpowiedzi Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej na interpelację w sprawie problemów obywateli Ukrainy dotyczących nieuzasadnionej utraty świadczenia wychowawczego wynika duża skala tego zjawiska i wydłużający się okres oczekiwania na załatwienie tych spraw.

Obywatele Ukrainy, którzy schronili się przed działaniami wojennymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej podnoszą, iż świadczenie wychowawcze stanowi znaczną część ich budżetu, a często jest jedynym źródłem utrzymania rodzin z dziećmi. Wstrzymanie jego wypłaty, na okresy kilkumiesięczne, szczególnie dotkliwie odczuwają osoby opiekujące się dziećmi z niepełnosprawnościami, które z powodu sprawowania bezpośredniej i stałej opieki nad dzieckiem nie mogą podjąć zatrudnienia.

W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Prezes ZUS o przedstawienie informacji o podejmowanych przez Zakład działaniach w celu sprawnego rozpatrywania wniosków, dotyczących wznowienia świadczeń wychowawczych dla obywateli Ukrainy.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Członek Zarządu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w piśmie z 14 listopada 2023 r. poinformował, że od wybuchu wojny w Ukrainie ZUS podejmuje szereg działań w celu sprawnego rozpatrywania wniosków, które składane są przez obywateli Ukrainy w ramach programów Rodzina 500+, Dobry Start i itp. Zaznaczono, że Zakład zapewnił sprawną obsługę dużej ilości wniosków, poprzez zautomatyzowanie procesu ich obsługi. Prezes zaznaczył, że ustawą o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy oraz niektórych innych ustaw, nałożono na ZUS dodatkowy obowiązek wstrzymania wypłaty świadczenia wychowawczego obywatelowi Ukrainy niezwłocznie po jego wyjeździe z Polski. W konsekwencji wprowadzonych przepisów, przed każdym terminem wypłaty świadczenia ZUS automatycznie odczytuje dane z rejestru SG, dotyczące wyjazdów obywateli Ukrainy z Polski i na podstawie tych danych wstrzymuje wypłaty świadczenia wychowawczego. Następnie, po uzyskaniu z tego rejestru informacji o powrocie tych osób do Polski, który SG uznała za wjazd do Polski w związku z działaniami wojennymi, automatycznie podejmowana jest przez ZUS wypłata świadczenia wraz z wyrównaniem od miesiąca wstrzymania świadczenia. Klient informowany jest o tych działaniach poprzez umieszczenie na jego profilu PUE odpowiednio decyzji o wstrzymaniu lub o podjęciu wypłaty świadczenia w związku z powrotem do Polski w ciągu 30 dni. Jeśli w rejestrze SG zostanie wprowadzona informacja o utracie legalności pobytu osoby w Polsce, w związku z brakiem powrotu w ciągu 30 dni, zakład uchyla prawo do świadczenia wychowawczego. Klienci w powodu niedopełnienia przez nich formalności podczas kontroli granicznej, powinni zgłosić się do ZUS. W sprawach, w których legalność pobytu w Polsce została przywrócona przez Komendanta SG, ZUS podejmuje wypłatę świadczenia z wyrównaniem za okres braku płatności. Dla przyspieszania realizacji takich zgłoszeń podjęto szereg działań usprawniających, w szczególności: powołano dodatkowy zespołów pracowników, a także nawiązano współpracę z MSWiA i SG.