Wystąpienie do Marszałka Senatu RP w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z dnia 2023-08-07.
Wystąpienie do Marszałka Senatu RP w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, iż opiniowany projekt zakłada nowelizację ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, poprzez dodanie w art. 48a tej ustawy ustępów 19-21, zgodnie z którymi Minister właściwy do spraw zdrowia opracowuje, wdraża, realizuje i finansuje program polityki zdrowotnej leczenia niepłodności obejmujący procedury medyczne wspomaganej prokreacji, w tym zapłodnienie pozaustrojowe prowadzone w ośrodkach medycznie wspomaganej prokreacji w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 18 ustawy o leczeniu niepłodności.
Jednocześnie projektodawca przewidział w odniesieniu do tych programów wyłączenie stosowania art. 48a ust. 1 i 3-16 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, tj. przepisów regulujących tryb opracowywania i opiniowania programów polityki zdrowotnej. Projektodawca przewidział również finansowanie ww. programu na poziomie nie niższym niż 500 mln złotych rocznie z budżetu państwa z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw zdrowia.
Minister, wedle projektowanych przepisów, byłby także zobowiązany w terminie do dnia 3 lipca przedkładać Sejmowi sprawozdanie z wykonania programu polityki zdrowotnej za rok poprzedni. Projektodawca w uzasadnieniu zauważa, że niepłodność jest klasyfikowana przez Światową Organizację Zdrowia jako choroba cywilizacyjna, którą dotkniętych może być na stałe lub okresowo co najmniej kilkadziesiąt milionów par na świecie, zaś w Rzeczypospolitej Polskiej szacuje się, że niepłodność może dotyczyć około 3 milionów osób. W jego ocenie, biorąc po uwagę "skalę problemu niepłodności, jest niezbędne wdrożenie strategii i programów zdrowotnych walki z niepłodnością o charakterze ogólnopaństwowym, aby umożliwić osobom dotkniętym tą chorobą posiadanie potomstwa. Konieczne jest zatem finansowanie leczenia niepłodności metodą zapłodnienia pozaustrojowego ze środków publicznych - a dokładniej ze środków budżetu państwa".
Jak słusznie wskazał projektodawca, niepłodność - zgodnie ze standardem międzynarodowym - jest chorobą. Wynika z tego, że jej leczenie objęte jest konstytucyjnie gwarantowanym prawem do ochrony zdrowia. Zgodnie z art. 68 ust. 2 Konstytucji, obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.
Finansowanie ze środków publicznych programu polityki zdrowotnej obejmującego procedury medyczne wspomaganej prokreacji, w tym zapłodnienie pozaustrojowe, sprzyjać będzie poszerzeniu zakresu prawa do ochrony zdrowia. Jest to szczególnie ważne w odniesieniu do par, w przypadku których inne formy leczenia niepłodności niż zapłodnienie pozaustrojowe nie znajdują uzasadnienia z medycznego punktu widzenia. Zaznaczyć też warto, że z uwagi na wysokie koszty ww. metody, jej dostępność jest ograniczona do wąskiego kręgu osób zamożnych. Obecnie nierówności w dostępie do zapłodnienia pozaustrojowego wynikające z różnic w zasobności obywateli i obywatelek Polski, niwelowane są w pewnym stopniu przez programy polityki zdrowotnej realizowane przez niektóre jednostki samorządu terytorialnego w zakresie, w jakim pozwala na to ich budżet. Programy te opiniowane są przez Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, który w swoich stanowiskach podkreśla, że niepłodność zalicza się do grupy chorób szeroko rozpowszechnionych, przewlekłych, trudnych do wyleczenia, wymagających długiej i regularnej opieki lekarskiej, ograniczających możliwość wykonywania podstawowych zadań życiowych i jednocześnie stanowi istotny problem zdrowia publicznego. Z kolei procedura zapłodnienia pozaustrojowego ma udowodnioną, najwyższą skuteczność spośród wszystkich metod wspomaganego rozrodu.
Prezes AOTMiT podkreśla, że choć bezpłodność w sensie fizycznym nie powoduje bólu, nie prowadzi do kalectwa i nie zagraża życiu, to ma poważne konsekwencje psychologiczne i ekonomiczne, zarówno na poziomie indywidualnym, jak i społecznym. W tym kontekście, w jego ocenie, programy polityki zdrowotnej mogą stanowić wartość dodaną do obecnie funkcjonujących świadczeń gwarantowanych. Zaznaczenia wymaga, że projektodawca w żaden sposób nie uzasadnił przyczyny odstąpienia od stosowania w przypadku przedmiotowego programu art. 48a ust. 1 i 3-16 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej. W szczególności wątpliwości może budzić wyłączenie stosowania wspomnianych regulacji w zakresie, w jakim przewidują obowiązek przekazania projektu polityki zdrowotnej do Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w celu wydania przez Prezesa Agencji opinii. Tymczasem wspomniany warunek pozwala na weryfikację programu m.in. pod względem jego skuteczności, bezpieczeństwa i efektywności, a co za tym idzie jest rozwiązaniem projakościowym.
W ocenie RPO sam fakt, że program ten miałby nie mieć charakteru fakultatywnego, nie jest wystarczającym argumentem przemawiającym za całkowitym odstąpieniem od ogólnych zasad opracowywania i opiniowania programów polityki zdrowotnej.