Wystąpienie do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie wątpliwości w zakresie równego traktowania obywateli w odniesieniu do wznawiania postępowań awansowych z dnia 2023-08-21.
Wystąpienie do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie wątpliwości w zakresie równego traktowania obywateli w odniesieniu do wznawiania postępowań awansowych.
Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, iż zgodnie z art. 187 ust. 4 ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce w przypadku wznowienia postępowania, w którym na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, został nadany stopień doktora, stopień doktora habilitowanego albo tytuł profesora, postępowanie prowadzi się na podstawie przepisów obowiązujących w dniu wszczęcia postępowania, które było przedmiotem postanowienia o wznowieniu.
Po dniu 30 kwietnia 2019 r. stopień lub tytuł nadaje się w dziedzinach i dyscyplinach określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 5 ust. 3 PSWN. W tym miejscu RPO zauważył, że na gruncie obecnie obowiązujących przepisów, w przypadku zaistnienia określonych w ustawie - Kodeks postępowania administracyjnego (dalej jako: k.p.a.), przyczyn wznowienia postępowania administracyjnego w sprawie nadania stopnia doktora albo rażącego naruszenia prawa przez podmiot doktoryzujący, Rada Doskonałości Naukowej wydaje postanowienie o wznowieniu postępowania i wskazuje podmiot doktoryzujący, który prowadzi postępowanie.
Art. 145 § 1 k.p.a. wskazuje przesłanki, w jakich przypadkach można wznowić postępowanie w sprawach zakończonych decyzją ostateczną. Jednocześnie ustawodawca ograniczył temporalnie możliwość wznowienia postępowania w ten sposób, że uchylenie decyzji w sytuacji, gdy dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe bądź decyzja wydana została w wyniku przestępstwa, nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat, zaś z pozostałych wskazanych wyżej przyczyn, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat.
Z kolei przed wejściem w życie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, podstawą wznowienia postępowania awansowego mogły być - obok przesłanek wskazanych w k.p.a. - ujawnione okoliczności wskazujące na to, że stopień doktora lub doktora habilitowanego albo tytuł profesora został nadany na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem prawa, w tym praw autorskich, lub dobrych obyczajów w nauce.
Jednocześnie ustawodawca nie ograniczył czasowo możliwości wznowienia postępowania na podstawie art. 29 ust. 2 ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (dalej jako: USNT).
Sprawa ta była też w przeszłości przedmiotem korespondencji RPO z resortem szkolnictwa wyższego. Wówczas Ministerstwo argumentowało, że brak ograniczenia czasowego w zakresie wznawiania postępowań na podstawie art. 29 ust. 2 USNT związany jest z brakiem tolerancji dla wszelkich przejawów nieuczciwości naukowej. Resort wskazał także, iż nawet wynikające z przepisów karnych przedawnienie karalności nieuczciwości naukowej nie zwolni nieuczciwego naukowca z zarzutu uchybienia godności i dobrym zwyczajom akademickim. Zestawiając przytoczone wyżej przesłanki wznowieniowe obowiązujące na gruncie PSWN i USNT, należy wskazać, że co najmniej częściowo przesłanki wynikające z art. 29 ust. 2 USNT można uznać za mieszczące się w przesłankach wynikających z k.p.a. Niemniej jednak nie sposób stracić w pola widzenia tego, że usunięcie szczególnej przesłanki wznowieniowej nieograniczonej terminem, powoduje, że do wszczynanych obecnie postępowań wznowieniowych zastosowanie znajdzie ograniczenie temporalne wynikające z art. 146 § 1.
Powyższe w praktyce oznacza, że obecnie istnieje możliwość uchylenia decyzji o nadaniu stopnia naukowego osobie, która uzyskała stopień na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem dobrych obyczajów w nauce 20 lat temu i przed wejściem w życie PSWN wszczęto postępowanie wznowieniowe. Jednocześnie jednak taka możliwość nie istnieje w odniesieniu do osoby, która również uzyskała stopień na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem dobrych obyczajów w nauce 20 lat temu, lecz nie wszczęto przed wejściem w życie PSWN postępowania wznowieniowego. Mając to na uwadze wątpliwości może budzić uzasadnienie dla odmiennego uregulowania sytuacji prawnej ww. osób jedynie poprzez odwołanie się do momentu, w którym wszczęto postępowanie wznowieniowe.
Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przedstawienie stanowiska w sprawie.