Wystąpienie do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych w sprawie wątpliwości co do prawidłowej wykładni przepisów ustawy o pomocy społecznej w odniesieniu do uczestników klubu samopomocy „Senior+” z dnia 2023-09-25.
Wystąpienie do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych w sprawie wątpliwości co do prawidłowej wykładni przepisów ustawy o pomocy społecznej w odniesieniu do uczestników klubu samopomocy „Senior+”.
Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynął wniosek Inspektora Ochrony Danych w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej (dalej jako: GOPS) dotyczący problematyki ochrony danych osobowych w procesie wdrażania programu „Senior+” w zakresie przeprowadzania wywiadów środowiskowych wobec uczestników klubu samopomocy „Senior+”.
Wnioskodawczyni wskazuje, że zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej wymaga się, by GOPS przeprowadzał wywiady środowiskowe u uczestników Klubów „Senior +”. Jednakże, w Jej ocenie, „jedynym kryteriami uczestnictwa w tym programie rządowym są kryterium wieku (60+) i braku aktywności zawodowej”, nie ma więc konieczności zbierania szczegółowych danych osobowych uczestników programu wymaganych w wywiadzie środowiskowym. Swoje wątpliwości w zakresie zgodności takiego działania z RODO, jak wskazuje Wnioskodawczyni, przedstawiają także uczestnicy lokalnego Klubu Senior+. Nie widzą oni potrzeby ujawniania swoich danych osobowych w tak obszernym zakresie, jaki wynika z kwestionariusza wywiadu środowiskowego, w tym danych wrażliwych, skoro nie służy to weryfikacji ich uprawnienia.
Rzecznik zauważył, że z obecnie obowiązujących przepisów wynika obowiązek przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w sytuacji osób korzystających lub ubiegających się o uczestnictwo w Klubie „Senior+”. Taka wykładnia wydaje się mieć oparcie w odczytywanych wspólnie art. 106 ust 1 i 2 oraz 107 ust. 1, 1a i 1b ustawy o pomocy społecznej. Wątpliwości RPO budzi jednak wymóg przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego (wypełnienia kwestionariusza) w pełnym zakresie. Art. 107 ust. 1b ustawy o pomocy społecznej normuje, że w sprawach, o których mowa w art. 107 ust. 1 i 1a tej ustawy, wypełnia się odpowiednie części kwestionariusza wywiadu. Choć ustawodawca wprost nie wskazuje, które części kwestionariusza wywiadu powinny być pominięte przy przeprowadzaniu wywiadów w celu realizacji konkretnych świadczeń, to w art. 107 ust. 1a ustawy wskazuje na kryterium celowości przeprowadzenia wywiadu (wypełnienia kwestionariusza) jedynie w odpowiednich jego częściach. Należy również zwrócić uwagę, że w kwestionariuszu rodzinnego wywiadu środowiskowego znajdują się rubryki (np. sytuacja mieszkaniowa rodziny, sytuacja zdrowotna), których uzupełnienie nie znajduje uzasadnienia w pespektywie celu weryfikacji wypełnienia kryteriów udziału w programie (wiek, brak aktywności zawodowej), co może powodować zrozumiały dyskomfort i obawę dotyczącą celu wymagania ujawnienia tak szerokiego zakresu danych osobowych. Takie działanie budzi więc uzasadnione wątpliwości seniorów na tle zgodności z art. 5 ust. 1 lit b i c RODO.
W konsekwencji, w ocenie Rzecznika, wypełnianie tych części kwestionariusza wywiadu środowiskowego, które pozostają irrelewantne z punktu widzenia celu jego wypełnienia, nie znajduje uzasadnienia z punktu widzenia art. 107 ust. 1b ustawy o pomocy społecznej oraz art. 5 ust. 1 lit b i c RODO. Przyjęcie takiej wykładni przepisów ustawy o pomocy społecznej, która przewiduje ograniczenie zakresu przetwarzania danych osobowych uczestników programu „Senior+” w związku z koniecznością przeprowadzania wywiadu środowiskowego, będzie stanowić jednocześnie gwarancje ochrony prawa do prywatności i danych osobowych wynikających z art. 47 oraz 51 Konstytucji oraz zwiększy ich zaufanie do państwa.
W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Prezesa UODO z prośbą o odniesienie się do przedstawionego powyżej stanowiska RPO w niniejszej sprawie.