Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Edukacji i Nauki oraz Ministra Sportu i Turystyki w sprawie podstaw prawnych i zasad funkcjonowania ewidencji "Sportowe talenty".

W związku ze skargami, które wpływają do Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie uchwalonych w dniu 17 sierpnia 2023 r. przepisów dotyczących utworzenia ewidencji "Sportowe talenty", pojawiły się wątpliwości co do sposobu zapewnienia właściwej ochrony danych osobowych przetwarzanych w tej ewidencji, a także celowości i proporcjonalności niektórych przyjętych unormowań - z punktu widzenia poszanowania prawa do prywatności i ochrony danych osobowych gwarantowanych w Konstytucji oraz przepisami RODO.

Wprowadzone, rozdziałem 6a, do ustawy o sporcie przepisy regulują utworzenie publicznej bazy danych. Przewidują one gromadzenie danych osobowych wszystkich uczniów, w tym danych wrażliwych, obejmujących szeroki zakres informacji, tj. imię, nazwisko, nr PESEL (a w przypadku ucznia nieposiadającego numeru PESEL - imię nazwisko, datę urodzenia, serię i nr paszportu lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość), a także rok urodzenia, wiek, płeć, masę ciała, wzrost, wynik testów sprawnościowych i datę ich przeprowadzenia; typ szkoły, nazwę i adres siedziby szkoły, do której uczeń uczęszcza lub uczęszczał; klasę i oddział, do których uczeń uczęszcza lub uczęszczał; gminę, powiat i województwo, na obszarze których uczeń uzyskał wynik z testów sprawnościowych. W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, że celem utworzenia ewidencji "Sportowe talenty" jest systemowe monitorowanie sprawności fizycznej dzieci i młodzieży oraz możliwość identyfikacji talentów sportowych. Jednak bardzo obszerny zakres danych, w tym danych identyfikujących (także nr PESEL), a także danych wrażliwych, gromadzonych w jednym miejscu budzi zastrzeżenia z punktu widzenia zagwarantowania bezpieczeństwa tych danych.

Ze względu na powyższe, nieokreślony krąg podmiotów, którym udostępnia się dane z ewidencji talentów sportowych, a także ze względu na okoliczność, że dane w pełnym zakresie przetwarzane mają być przez każdą szkołę, ryzyko naruszenia bezpieczeństwa danych osobowych uczniów przetwarzanych w przedmiotowej ewidencji jest wysokie. Naruszenie bezpieczeństwa tak szczegółowych danych osobowych uczniów może powodować wkroczeniem w sferę życia prywatnego uczniów.

Ujawnienie danych osobowych dotyczących m.in. masy ciała dzieci i młodzieży naraża je na naruszenie prawa do prywatności. Konstytucja w art. 47 statuuje natomiast prawo jednostki do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz prawo decydowania o swoim życiu osobistym. Art. 47 ustawy zasadniczej gwarantuje wolność decydowania o sobie i o swoim życiu, której towarzyszy spoczywający na państwie i podmiotach prywatnych obowiązek nienaruszania tej wolności i nieingerencji w sferę przez nią wyznaczoną. Ustanowienie ograniczeń praw i wolności jest możliwe na warunkach przewidzianych w art. 31 ust. 3 Konstytucji, m. in. "tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie". Artykuł 51 ust. 2 Konstytucji uniemożliwia zaś władzy publicznej pozyskiwanie, gromadzenie i udostępnianie innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.

Mając na uwadze przytaczane standardy konstytucyjne i europejskie, wątpliwości budzi konieczność tworzenia ewidencji we wskazanych przez ustawodawcę celach. Ze skarg wpływających do RPO wynika, że rzeczywistym celem przepisów jest umożliwienie klubom i związkom sportowym pozyskiwania informacji o potencjalnych zawodnikach i umożliwienie im kontaktu z nimi za pośrednictwem szkół. Jak wskazano, przepisy "służą de facto zaspokajaniu interesów związków zawodowych i klubów sportowych (…) a nie interesom zdrowia publicznego". Przetwarzanie danych dzieci i młodzieży, w tym danych wrażliwych, odnoszących się sfery osobistej (waga), w takich celach odbywa się przy tym na zasadzie arbitralności, bez zgody uczniów czy rodziców.

Niezależnie od powyższego, należy zwrócić uwagę, że proces ustawodawczy przeprowadzania zmian w ustawie o sporcie, także budzi zastrzeżenia. Jednocześnie projekt ustawy o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym i niektórych innych ustaw nie podlegał konsultacjom środowisk i podmiotów zajmujących się oświatą i prawami dziecka, na co zwracają uwagę wnioskodawcy występujący do Rzecznika. W tym kontekście trzeba również mieć na uwadze założenie wprowadzenia tak istotnych zmian dotyczących praw dzieci i młodzieży od dnia 1 września br., a zatem bez odpowiedniego vacatio legis, stawiając w ten sposób w trudnej sytuacji - bez właściwego czasu na przygotowanie się do wprowadzonych zmian - podmioty odpowiedzialne za gromadzenie i zabezpieczenie danych osobowych uczniów.

Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się z prośbą o udzielenie wyjaśnień w sprawie przedstawionych wątpliwości.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Edukacji i Nauki w piśmie z 27 października 2023 r. wyjaśnił, że zmiany w ustawie o sporcie określają sposób prowadzenia przez ministra właściwego do spraw kultury fizycznej ewidencji „Sportowe talenty”. Zaznaczył również, iż dodany art. 28 ust. 2b w ustawie o prawie oświatowym stanowi, że uczniowie albo rodzice niepełnoletnich uczniów przekazują szkole raz w ciągu roku szkolnego dane obejmujące masę ciała i wzrost ucznia. Ponadto ustawa przewiduje elektroniczną drogę przekazywania szkole tych danych, chyba że szkoła określi inny sposób ich przekazywania. W opinii Ministerstwa Edukacji i Nauki kwestia przekazywania tych danych szkole została uregulowana w sposób wystarczający i nieodbiegający od analogicznych rozwiązań. Należy równocześnie podkreślić, że realizacja na lekcjach wychowania fizycznego testów sprawności ma bardzo ważny wymiar prozdrowotny i diagnostyczny, a jej głównym celem jest uświadamianie uczniom, że aktywność fizyczna jest ważnym elementem dbałości o zdrowie. Rolą szkoły jest przedstawienie rodzicom niezbędnych informacji związanych z realizacją testów sprawności na lekcjach wychowania fizycznego, w szczególności korzyści zdrowotnych, a także wyjaśnienie, że waga i wzrost to parametry niezbędne do analizy wyników testów. Minister podkreślił, że w sprawie ochrony danych osobowych przetwarzanych w tej ewidencji, a także celowości i proporcjonalności niektórych unormowań przyjętych w tym zakresie właściwy jest Minister Sportu i Turystyki.