Wystąpienie do Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej w sprawie zasad dysponowania funduszami unijnymi w kontekście zobowiązań wynikających z KPON z dnia 2023-10-11.
Wystąpienie do Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej w sprawie zasad dysponowania funduszami unijnymi w kontekście zobowiązań wynikających z KPON.
Rzecznik Praw Obywatelskich otrzymał do wiadomości pismo skierowane do Komisji Europejskiej - Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego w sprawie uzgodnień między resortem polityki regionalnej i Ministerstwem Rodziny i Polityki Społecznej a Komisją Europejską odnośnie aneksu do wytycznych dotyczących realizacji projektów z udziałem środków Europejskiego Funduszu Społecznego Plus w regionalnych programach na lata 2021- 2027 (dalej: "wytyczne EFS+").
Autorzy wskazanego pisma wyrażają w nim zaniepokojenie kierunkiem, w którym zmierzać mają zaproponowane w ramach uzgodnień rozwiązania. Pierwsza z wątpliwości dotyczy finansowania z EFS+ placówek całodobowych i umożliwienie tworzenia w tych placówkach mieszkań wspomaganych, co stanowiłoby zaprzeczenie idei deinstytucjonalizacji systemu wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami i starszych. Druga z poruszonych w piśmie kwestii koncentruje się na zmianach w finansowaniu opieki wytchnieniowej i uniemożliwienia finansowania z EFS+ tego rodzaju wsparcia prowadzonego przez inne podmioty niż te, które podlegają nadzorowi administracji rządowej. W piśmie wskazano również, że przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego nie zostali zaproszeni do konsultacji nad postanowieniami wskazanego aneksu.
W tym kontekście należy wskazać, że Rzecznik pełni funkcję niezależnego organu do spraw popierania, ochrony i monitorowania wdrażania postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych (dalej: "KPON"). Konwencja ta, nakłada na państwa-strony obowiązek podjęcia skutecznych i odpowiednich środków w celu umożliwienia osobom z niepełnosprawnościami życia w społeczności lokalnej, a tym samym konieczność przeprowadzenia procesu deinstytucjonalizacji, rozumianej jako, przejście od opieki instytucjonalnej do wsparcia na poziomie społeczności lokalnych.
W 2018 r. Komitet ONZ ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami rozpatrywał sprawozdanie z realizacji postanowień Konwencji. W swoich uwagach końcowych wskazał, że w obszarze deinstytucjonalizacji mamy do czynienia z krytyczną stagnacją. Komitet podkreślił potrzebę zapewnienia wydatkowania i monitorowania funduszy Unii Europejskiej. Działania te, muszą się odbywać z rzeczywistym udziałem osób z niepełnosprawnościami lub ich reprezentatywnych organizacji.
Stronami Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych są zarówno Polska, jak i Unia Europejska. W konsekwencji od momentu wejścia w życie tego dokumentu, postanowienia tej Konwencji stanowią integralną część prawnego porządku Unii. Jako, że umowy międzynarodowe zawierane przez Unię Europejską mają pierwszeństwo przed instrumentami prawa wtórnego, instrumenty te, należy interpretować w sposób zgodny z Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych
Rzecznik zaznaczył, że funkcją art. 26 KPP jest wzmocnienie praw osób z niepełnosprawnościami, które należą do grupy społecznej narażonej w sposób szczególny na dyskryminację i wykluczenie społeczne. To oznacza, że celem procesu deinstytucjonalizacji jest stworzenie alternatywy dla opieki instytucjonalnej, nie zaś jej wzmacnianie. Fundusze europejskie nie mogą być przeznaczone na utrzymywanie, jak i rozwijanie istniejących instytucjonalnych form.
W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przedstawienie stanowiska w sprawie.