Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Skarga nadzwyczajna od postanowienia Sądu Rejonowego stwierdzającego nabycie spadku.

Rzecznik Praw Obywatelskich, ze względu na konieczność zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, wnoszę skargę nadzwyczajną od postanowienia Sądu Rejonowego w S. z dnia 17 lipca 2008 r., stwierdzającego nabycie spadku po M. J. B., zaskarżając przedmiotowe postanowienie w części dotyczącej dziedziczenia gospodarstwa rolnego wchodzącego w skład spadku po zmarłej M. J. B.

Na podstawie art. 89 § 1 pkt. 1 u.s.n. zaskarżonemu postanowieniu RPO zarzucił naruszenie zasad, wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji tj.: konstytucyjnego prawa do dziedziczenia oraz prawa do ochrony praw majątkowych, o których mowa w art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 21 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji, z uwagi na wydanie kwestionowanego orzeczenia na podstawie przepisu uprzednio uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 21 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji, a więc wprost wbrew wyrokowi Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2001 r. (sygn. P 4/99), a także ze względu na funkcjonowanie w obrocie prawnym wadliwego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, pozostającego w oczywistej sprzeczności z rzeczywistym stanem prawnym w zakresie kręgu spadkobierców dziedziczących wchodzące w skład spadku po M. J. B. gospodarstwo rolne - co doprowadziło do wykluczenia z kręgu spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne niektórych uczestników postępowania tj. J. M. P., K. G., M. B., R. D. i E. B., którzy, zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym w dniu wydania kwestionowanego orzeczenia powinni byli z mocy ustawy dziedziczyć również wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne, a w rezultacie naruszyło prawa majątkowe pominiętych uczestników, a także uniemożliwiło należyte uporządkowanie spraw majątkowych po zmarłej M. J. B.; wywodzonej z art. 2 Konstytucji zasady zaufania do państwa i prawa, ze względu na funkcjonowanie w obrocie prawnym wadliwego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, obarczonego błędem rażącego naruszenia prawa, wskutek czego spadkobiercy M. J. B. znaleźli się w stanie niepewności prawnej co do przysługujących im praw spadkowych, a z uwagi na rozszerzoną materialną prawomocność postanowienia o nabyciu spadku, stan niepewności prawnej odnosi się również do podmiotów trzecich, tworząc w ten sposób poczucie braku stabilności oraz utratę bezpieczeństwa prawnego; konstytucyjnych zasad odnoszących się do orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego wynikających z art. 190 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne - przez to, że Sąd Rejonowy w S. orzekł wprost wbrew wyrokowi Trybunału Konstytucyjnego, opierając zaskarżone rozstrzygnięcie o treść art. 1059 k.c., który wyrokiem z dnia 31 stycznia 2001 r. (sygn. P 4/99), w odniesieniu do spadków otwartych od dnia 14 lutego 2001 r., został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, a zatem w odniesieniu do stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia w omawianej sprawie, utracił moc prawną, albowiem otwarcie spadku po M. J. B. nastąpiło już po dacie wyznaczającej granicę zastosowania art.1059 k.c. (tj. po dniu 14 lutego 2001 r.).

Ponadto, na podstawie art. 89 § 1 pkt 2 u.s.n. zaskarżonemu postanowieniu RPO zarzucił: rażące naruszenie prawa materialnego tj. art. 1059 ustawy - Kodeks cywilny (dalej: "k.c.") poprzez jego zastosowanie, w sytuacji gdy przepis ten w odniesieniu do spadków otwartych od dnia 14 lutego 2001 r. utracił moc prawną, na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2001 r. (sygn. P 4/99), w którym stwierdzono, że przepis ten w brzmieniu nadanym przez ustawę o zmianie ustawy - Kodeks cywilny jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 21 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji, w zakresie, w którym odnosi się do spadków otwartych od dnia ogłoszenia tego wyroku w Dzienniku Ustaw (tj. od dnia 14 lutego 2001 r.), a zatem zaskarżony przepis nie mógł stanowić podstawy rozstrzygnięcia w sprawie toczącej się w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku po M. J. B., zmarłej w dniu 21 lipca 2003 r., albowiem otwarcie spadku nastąpiło już po dacie wyznaczającej granicę zastosowania art.1059 k.c. (tj. po dniu 14 lutego 2001 r.); rażące naruszenie prawa procesowego, tj. art. 670 § 2 i art. 677 § 2 ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (dalej jako ,,k.p.c.") w brzmieniu obowiązującym w dniu wydania kwestionowanego orzeczenia, poprzez jego niezastosowanie i zaniechanie przez Sąd dokładnego zbadania z urzędu, kto i w jakim udziale, zgodnie z aktualnym stanem prawnym, jest spadkobiercą M. J. B., w tym wchodzącego w skład spadku gospodarstwa rolnego, co skutkowało wydaniem postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku w oparciu o art. 1059 k.c., który w odniesieniu do spadków otwartych od dnia 14 lutego 2001 r. utracił swoją moc prawną, a więc nie mógł stanowić podstawy rozstrzygnięcia w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku po M. J. B. zmarłej w dniu 21 lipca 2003 r.

Mając na uwadze powyższe, a także fakt, iż od uprawomocnienia się kwestionowanego orzeczenia upłynęło ponad 15 lat, na podstawie art. 115 § 2 u.s.n., Rzecznik wniósł o stwierdzenie, że zaskarżone postanowienie Sądu Rejonowego w S. z dnia 17 lipca 2008 r. (sygn. akt I Ns 361/08), w zaskarżonej części zostało wydane z naruszeniem prawa tj. w części dotyczącej dziedziczenia gospodarstwa rolnego wchodzącego w skład spadku po M. J. B.