Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie wliczania do stażu pracy okresów prowadzenia działalności gospodarczej i okresów pracy świadczonej na podstawie umów cywilnoprawnych.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wciąż napływają listy w sprawie wliczania do stażu pracy warunkującego uprawnienia pracownicze okresów prowadzenia działalności gospodarczej i okresów pracy świadczonej na podstawie umów cywilnoprawnych. W minionych latach RPO dwukrotnie zwracał się do Ministra Pracy i Polityki Społecznej z prośbą o rozważenie możliwości wprowadzenia powszechnej regulacji prawnej, dotyczącej uwzględniania okresów prowadzenia działalności gospodarczej, a także świadczenia pracy na podstawie umów cywilnoprawnych przy ustalaniu uprawnień pracowniczych związanych ze stażem pracy, wskazując jako przykład ustawę o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy.

Po raz pierwszy Rzecznik zwrócił się w tej sprawie pismem z dnia 23 lutego 2010 r. Minister Pracy i Polityki Społecznej w odpowiedzi udzielonej w marcu 2010 r. stwierdziła brak zasadności zmiany obowiązujących przepisów prawa pracy, a także racjonalności nałożenia na pracodawców obciążeń z tym związanych. W dniu 6 grudnia 2021 r. RPO skierował ponowne wystąpienie do resortu polityki społecznej argumentując, że o ile można zgodzić się ze stanowiskiem, że wprowadzenie powszechnej regulacji w zakresie wliczania do pracowniczego stażu pracy okresów prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej na potrzeby związane z uprawnieniami pracowniczymi, takimi jak np. dodatek za wysługę lat czy nagroda jubileuszowa, mogłoby wywołać znaczące obciążenia finansowe pracodawców, o tyle nieuprawniony byłby pogląd, że niemożliwe z uwagi na skutki finansowe byłoby wprowadzenie przepisów powszechnie obowiązujących w zakresie wymogów kwalifikacyjnych określających kwalifikacje zawodowe pracowników różnych grup zawodowych, w kierunku umożliwiającym uwzględnianie do stażu pracy warunkującego możliwość objęcia określonego stanowiska pracy, okresów prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, czy wykonywania pracy na podstawie umów cywilnoprawnych. Zmiany w powyższym zakresie nie wywoływałyby bowiem skutków finansowych. Chodziłoby przy tym o możliwość uwzględniania doświadczenia zawodowego zdobytego w związku z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej czy pracy wykonywanej w ramach umowy cywilnoprawnej mającego związek z obejmowanym stanowiskiem pracy w ramach stosunku pracy (nie tylko kierowniczym), a nie generalne wliczanie do stażu pracy warunkującego objęcie danego stanowiska pracy okresów jakiejkolwiek działalności gospodarczej, czy dowolnego rodzaju pracy świadczonej w formach pozapracowniczych.

Jako przykład takich rozwiązań, choć nie do końca rozwiązujących ten problem, Rzecznik wskazał przepisy ustawy o pracownikach samorządowych, które w art. 6 ust. 4 pkt 1, odnoszącym się do pracowników zatrudnionych na kierowniczych stanowiskach urzędniczych na podstawie umowy o pracę, mówią o posiadaniu co najmniej trzyletniego stażu pracy lub wykonywaniu przez co najmniej 3 lata działalności gospodarczej o charakterze zgodnym z wymaganiami na danym stanowisku oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 października 2021 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych, wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 37 ust. 1 cytowanej ustawy, określające - zgodnie z zapisem § 1 pkt 2 - minimalne wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania pracy na poszczególnych stanowiskach. Taryfikatory kwalifikacyjne, stanowiące załączniki nr 2 i 3 do tego rozporządzenia dopuszczają wliczanie do stażu pracy - wymaganego na stanowiskach pracy z powołania oraz na kierowniczych stanowiskach urzędniczych, na których nawiązywane są stosunki pracy na podstawie umowy o pracę - okresów wykonywania działalności gospodarczej. Chodzi zatem o posiadanie przez tych kandydatów do pracy doświadczenia zdobytego w wyniku prowadzenia takiej działalności. W odpowiedzi udzielonej Rzecznikowi pismem z dnia 8 grudnia 2021 r., Minister Rodziny i Polityki Społecznej poinformowała, że "nie jest obecnie planowane podjęcie inicjatywy ustawodawczej w zakresie wliczania do okresu pracy, od którego zależy wykonywanie pracy określonego rodzaju lub na określonym stanowisku, okresów uprzednio prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej, a także świadczenia pracy na podstawie umów cywilnoprawnych."

Rzecznik raz jeszcze zwrócił się do Minister z prośbą o informację odnośnie planowanych działań w przedmiotowej sprawie, mających na celu wliczanie do pracowniczego stażu pracy okresów prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz okresów pracy wykonywanej w formach pozapracowniczych.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z 18 stycznia 2023 r. poinformowała, że Kodeks pracy nie definiuje pojęcia stażu pracy. Na mocy obowiązującego prawa jako staż traktuje się głównie okres pozostawania w stosunku pracy, tj. pracy świadczonej w ramach stosunku pracy, a więc na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Podkreśliła ona również, iż obecnie nie ma jednolitych zasad ustalania stażu pracy, od których zależą wszystkie uprawnienia pracownicze wynikające ze stosunku pracy, zarówno przysługujące na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów, jak i uprawnienia, które przysługują tylko na podstawie przepisów obowiązujących u danego pracodawcy. Nie funkcjonują również powszechnie obowiązujące regulacje prawne, które przewidywałyby wliczanie zarówno do tzw. ogólnego, jak i zakładowego stażu pracy, okresów pracy, o których mowa powyżej. W związku z powyższym, Ministra zapewniła, że zleciła w Ministerstwie opracowanie odpowiednich analiz, a także zwróciła się do innych resortów z prośbą o rozważenie zasadności wprowadzenia zmian prawnych polegających na uwzględnianiu przy ustalaniu stażu pracy okresu prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej oraz wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, w regulacjach pozostających w ich właściwości.