Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Edukacji w sprawie rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki dotyczącego finansowania edukacji domowej.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich zwróciła się Fundacja Edukacji Domowej, Fundacja Szkoła w Chmurze oraz Rada Społeczności Rodziców i Opiekunów Szkoły w Chmurze, przedstawiając swoje opinie na temat rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2024.

W ocenie Wnioskodawców, z uwagi na zagrożenia, jakie przepisy rozporządzenia stanowią dla dalszego funkcjonowania edukacji domowej (ED), zachodzi potrzeba pilnego i rzetelnego zbadania sprawy przez prawodawcę. Osoby należące do społeczności edukacji domowej szczególnie doceniają prawa wynikające z art. 70 Konstytucji, czyli m. in. wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne oraz prawo zakładania szkół przez obywateli i instytucje. Wnioskodawcy podkreślają, że korzystanie z możliwości określonej w art. 37 ustawy - Prawo oświatowe, tj. spełniania obowiązku szkolnego i nauki poza szkołą, świadczy o dużym zaangażowaniu rodziców, mających na uwadze przede wszystkim dobro ich dzieci.

Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2024 zawiera podobne unormowania jak w ubiegłym roku, uzależniając wysokość subwencji od liczby uczniów w edukacji domowej przyjętych do danej szkoły. Podmioty prowadzące szkoły specjalizujące się w ED wskazują na własne analizy, według których poziom finansowania (wynikający z algorytmu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego), nie jest wystarczający.

Część szkół informuje, że otrzymane środki nie pozwalają na pokrycie ich podstawowych zadań, określonych w stosownych ustawach i rozporządzeniach. Wskazano na rosnące koszty związane z administracją, organizacją egzaminów, wynajęciem lokali oraz wsparciem edukacyjnym (zajęcia, konsultacje, materiały edukacyjne, pomoce dydaktyczne). Przypomniano obowiązki wszystkich szkół w zakresie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz wspierania uczniów z niepełnosprawnościami. Wśród szkodliwych skutków obniżenia wagi na ucznia w ED wymieniono zmniejszenie liczby przyjętych uczniów i uczennic, zakończenie współpracy z częścią kadry pedagogicznej i innymi pracownikami, a także ograniczenie zakresu wsparcia oferowanego uczniom i uczennicom w porównaniu do okresu przed obniżeniem finansowania.

Wnioskodawcy apelują o przywrócenie poprzednich stawek finansowania na poziomie 0,8 dla wszystkich szkół na uczniów/uczennice w edukacji domowej, bez względu na ich liczbę w danej placówce. W efekcie zwiększy się dostępność takiej formy nauki dla osób chętnych. Wnioski skierowane do RPO zawierają także zarzuty wobec sposobu procedowania przeszłego oraz obecnego rozporządzenia, dotyczące m. in. braku uzasadnienia przyjęcia współczynnika 0,2. Z punktu widzenia osób prowadzących szkoły zmniejszenie finansowania z budżetu nastąpiło w sposób nagły i niespodziewany. Członkowie społeczności nie rozumieją powodów, dla których to właśnie liczba 200 uczniów w szkole została przyjęta jako główne kryterium. Co istotne, liczba ta nie pojawia się w żadnych innych przepisach regulujących system oświaty.

Z uwagi na powyższe, Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o przedstawienie stanowiska w zakresie dotyczącym zarzutów wysuwanych przez Wnioskodawców.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Edukacji w piśmie z 31 stycznia 2024 r. wyjaśniła, iż zasadność finansowania ucznia w edukacji domowej w niższej wysokości niż ucznia korzystającego z nauki w systemie klasowo-lekcyjnym wynika ze znacznie niższego kosztu kształcenia uczniów spełniających obowiązek szkolny poza szkołą. Nie można w tym przypadku mówić o naruszeniu zasady równości, ponieważ uczniowie spełniający obowiązek szkolny lub obowiązek nauki poza szkołą oraz ich rodzice znajdują się w innej sytuacji prawnej niż uczniowie uczęszczający do szkoły w formie stacjonarnej. Nie należy traktować obniżenia kwoty subwencji oświatowej na dzieci w edukacji domowej jako próby dyskredytacji tej formy kształcenia. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania koordynuje i realizuje politykę oświatową państwa, w szczególności poprzez tworzenie odpowiednich regulacji prawnych określających zasady spełniania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, uwzględniając różne możliwości spełniania tych obowiązków, a także podmioty odpowiedzialne za zapewnienie wszystkim dzieciom warunków realizacji obowiązku szkolnego i obowiązku nauki. Aktualnie obowiązujące przepisy zapewniają rodzicom pełne prawo decydowania o formie edukacji ich dzieci, w szczególności o formie spełniania obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki. Minister poinformowała także, iż w trakcie prac nad projektem rozporządzenia w sprawie sposobu podziału subwencji oświatowej na 2024 r. do Ministerstwa Edukacji Narodowej wpłynęły sprzeczne opinie w zakresie rozwiązań dotyczących finansowania uczniów w edukacji domowej – ze strony samorządowej Związek Powiatów Polskich zgłosił propozycję znacznego obniżenia finansowania tej formy edukacji, natomiast ze strony środowiska związanego z edukacją domową zgłoszono propozycję podwyższenia finansowania. Wobec tak rozbieżnych stanowisk zainteresowanych podmiotów społecznych postanowiono utrzymać w 2024 r. finansowanie edukacji domowej na takim samym poziomie, jaki obowiązywał w roku poprzednim.