Wystąpienie do Ministry Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie konieczności wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego zasad ustalania wysokości emerytur z dnia 2023-12-29.
Wystąpienie do Ministry Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie konieczności wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego zasad ustalania wysokości emerytur.
Trybunał Konstytucyjny po rozpoznaniu, z udziałem Rzecznika Praw Obywatelskich, na rozprawie w dniu 15 listopada 2023 r., pytania prawnego Sądu Okręgowego orzekł, że art. 17 ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 25a ust. 2 pkt 2 i ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim pomija emerytury przyznane na wniosek zgłoszony przed 1 czerwca 2021 r., jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 67 ust. 1 Konstytucji (sygn. P 7/22).
W pisemnym uzasadnieniu, oceniając skutki wyroku Trybunał Konstytucyjny wskazał na konieczność jego wykonania przez ustawodawcę. Po pierwsze wyjaśnił, że wyrok w niniejszej sprawie jest tzw. wyrokiem o pominięciu. Wyroki tego rodzaju nie wywierają skutku derogacyjnego i nie prowadzą do zmiany w systemie prawa. Takiej zmiany musi dokonać ustawodawca. Po drugie, zaznaczył, że w niniejszej sprawie orzekał w trybie tzw. kontroli konkretnej i był związany zakresem zaskarżenia określonym w pytaniu prawnym, uwarunkowanym stanem faktycznym sprawy, w związku z którą pytanie to zostało przedstawione. Wyrok dotyczy więc wskazanego w jego sentencji pominięcia wynikającego z art. 17 ustawy nowelizującej z 2021 r. w związku z art. 25 ust. 2 pkt 2 i ust. 2a ustawy emerytalnej odnoszącego się do "emerytur czerwcowych" przyznanych na wniosek zgłoszony przed 1 czerwca 2021 r. Tymczasem zakres normowania regulacji wynikającej ze wskazanych przepisów nie ogranicza się jedynie do emerytur przyznanych na wniosek, lecz również obejmuje emerytury z urzędu i renty rodzinne po osobach zmarłych. Ustawodawca powinien dokonać odpowiednich zmian w odniesieniu do wszystkich adresatów art. 17 ustawy nowelizującej z 2021 r. w związku z art. 25a ust. 2 pkt 2 i ust. 2a ustawy emerytalnej, którzy znaleźli się w analogicznej sytuacji, jak "emeryci czerwcowi" i nie mogli na podstawie tych przepisów skorzystać z możliwości przeliczenia przyznanego im wcześniej na mniej korzystnych zasadach świadczenia.
Kwestia tzw. emerytur czerwcowych była przedmiotem wielokrotnych wystąpień RPO kierowanych do Ministra Rodziny i Polityki Społecznej. Już w odpowiedzi na pierwsze wystąpienie Minister podzielił stanowisko Rzecznika o niezbędności rozwiązania problemu emerytur czerwcowych poprzez stosowną korektę regulacji prawnych. Zdanie to potwierdzano w odpowiedziach na kolejne wystąpienia.
Problem ten uregulowano ostatecznie w ustawie o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw. Zmiany weszły w życie z dnia 18 września 2021 r. i dotyczyły emerytur ustalonych w czerwcu 2021 r. (przepisy przejściowe) oraz miały obowiązywać w przyszłości. W ustawie tej nie przewidziano regulacji, które dawałyby możliwość ustalenia na nowo wysokości emerytury (z uwzględnieniem zmian dotyczących sposobu waloryzacji składek emerytalnych oraz kapitału początkowego), osobom którym już obliczono wysokość emerytury w czerwcu w latach poprzednich (lata 2009-2019). Rozwiązanie to było przedmiotem badania przez Trybunał Konstytucyjny w omówionym wyżej wyroku.
W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Ministry z prośbą o przekazanie informacji o planowanych działaniach legislacyjnych, zmierzających do realizacji omawianego wyroku Trybunału Konstytucyjnego.