Wystąpienie do Przewodniczącej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny Sejm RP w sprawie projektu nowelizacji ustawy o rencie socjalnej z dnia 2024-02-06.
Wystąpienie do Przewodniczącej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny Sejm RP w sprawie projektu nowelizacji ustawy o rencie socjalnej.
Proponowana w obywatelskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o rencie socjalnej –(dalej jako: „projekt ustawy”), modyfikacja sposobu ustalania wysokości renty socjalnej poprzez odniesienie jej wysokości do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę wychodzi naprzeciw oczekiwaniom i potrzebom osób z niepełnoprawnością, a sam kierunek zmian nie budzi zastrzeżeń z punktu widzenia ochrony praw jednostki.
W opinii Rzecznika Praw Obywatelskich przedstawiony projekt ustawy wymaga jednak pogłębionej refleksji. Celem projektu ustawy jest umożliwienie godnego życia osobom uprawnionym do renty socjalnej i pokrycia koniecznych wydatków związanych z niepełnosprawnością. W uzasadnieniu Wnioskodawcy wskazują m.in., iż „Regularne wizyty u lekarzy specjalistów, systematyczna rehabilitacja, niezbędny sprzęt rehabilitacyjny, specjalistyczne żywienie oraz środki higieny osobistej wymagają dużych nakładów finansowych. Obecna kwota renty socjalnej nie pokrywa koniecznych wydatków związanych z niepełnosprawnością. Sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy ograniczająca podjęcie zatrudnienia oraz niska kwota renty socjalnej nie pozwalają na usamodzielnienie się, w wyniku czego osoby niepełnosprawne pozostają na utrzymaniu rodzin. Zwiększenie kwoty i jej coroczna waloryzacja umożliwią w większym stopniu pokrycie koniecznych wydatków oraz zwiększą szanse na niezależne życie”. Za zasadnością proponowanego w projekcie ustawy rozwiązania przemawiają zatem zarówno względy ekonomiczne - niska wysokość świadczenia, jak i społeczne - problemy z dostępem osób z niepełnosprawnością do rynku pracy.
W świetle powyższego RPO zasygnalizował, iż projektowane rozwiązanie wydaje się niewystarczające, gdyż nie obejmuje swym zakresem podmiotowym wszystkich grup osób z niepełnosprawnością uprawnionych do świadczeń z systemu zabezpieczenia społecznego w wysokości niższej niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę. W tym kontekście, w opinii Rzecznika, zasadne jest rozważenie rozszerzenia grupy podmiotów podlegających mechanizmowi odniesienia wysokości świadczeń do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę poprzez uwzględnienie osób, szczególnie z niepełnosprawnością, uprawnionych do świadczeń z zabezpieczenia społecznego niższych niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę. Świadczenia pieniężne, takie jak zasiłki dla osób niepełnosprawnych stanowią jedną z form wsparcia osób niepełnosprawnych przez Państwa-Strony zgodnie z artykułami 19 i 28 Konwencji. Takie świadczenia pieniężne często uwzględniają wydatki związane z niepełnosprawnością i ułatwiają pełne włączenie osób z niepełnosprawnościami w społeczeństwo. Stanowią więc istotny element z punktu widzenia zapewnienia realizacji prawa do niezależnego życia. Z tych też względów projektowane rozwiązania kierowane do osób z niepełnosprawnością powinny być oparte na postanowieniach Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych zapewniającej spójność systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami.
Zgodnie z treścią komentarza ogólnego nr 5, wsparcie dla osób z niepełnosprawnościami powinno być oceniane z wykorzystaniem indywidualnego podejścia do danego przypadku oraz dostosowane do konkretnych działań i faktycznych przeszkód na drodze do włączenia w społeczeństwo, jakie napotykają osoby z niepełnosprawnościami. Zawarta w projekcie ustawy regulacja umożliwiająca podniesienie kwoty wsparcia tylko jednej z grup osób uprawnionych do świadczeń z zabezpieczenia społecznego w wysokości niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę nie wydaje się optymalna. Powstaje bowiem wątpliwość konstytucyjna, czy projektowane rozwiązanie, w obecnym kształcie, nie niesie za sobą istotnego ryzyka naruszenia konstytucyjnej zasady równego traktowania oraz sprawiedliwości społecznej.
Ponadto wymaga dostrzeżenia, iż modyfikacja wysokości świadczeń z zabezpieczenia społecznego poprzez ich odniesienie do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę nie pozostanie bez wpływu na dostęp osób z niepełnosprawnością do instrumentów wsparcia przewidzianych w innych aktach warunkujących uprawnienie do świadczeń od spełnienia kryterium dochodowego m.in. w ustawie o pomocy społecznej, ustawie o dodatkach mieszkaniowych, ustawie o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Materia ta winna być również uwzględniana w kontekście projektowanych rozwiązań i poddana szczegółowej analizie.
Mając powyższe na uwadze, Rzecznik zwrócił się do Przewodniczącej z prośbą o analizę przedstawionych uwag oraz uwzględnienie ich w dalszych pracach legislacyjnych.