Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie procedury naboru do formacji mundurowych z dnia 2024-02-06.
Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie procedury naboru do formacji mundurowych.
Na podstawie indywidualnej sprawy skargi obywatelki na sposób przeprowadzenia postępowania kwalifikacyjnego do służby w jednym z oddziałów Straży Granicznej Rzecznik Praw Obywatelskich powziął wątpliwości w zakresie procedury naboru do formacji mundurowych podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji. Rzecznik nie mógł zapoznać się z całością akt prowadzonego względem kandydatki do służby w Straży Granicznej postępowania kwalifikacyjnego, bowiem zniszczono ww. dokumentację w oparciu o protokół brakowania dokumentów niearchiwalnych, wydany na podstawie jednolitego rzeczowego wykazu akt Straży Granicznej. Aczkolwiek w przypadku Zainteresowanej dokonano niszczenia akt w okresie ponad pół roku od terminu powiadomienia o odstąpieniu od postępowania kwalifikacyjnego, to należy zauważyć, że same przepisy regulujące to zagadnienie nie zakreślają granic temporalnych na dokonanie takiej czynności. Dokumentację taką można brakować w każdym momencie po jej wykorzystaniu.
Stan taki wskazuje, że organy wymiaru sprawiedliwości, jak np. sądy administracyjne oraz kontroli i ochrony prawa, jak np. NIK czy RPO w przypadku zakwestionowania wyników postępowań kwalifikacyjnych nie będą mogły zapoznać się z dokumentacją i dokonać oceny zgodności z prawem przeprowadzonych procedur i zapadłych w tych sprawach rozstrzygnięć. W ocenie Rzecznika przepisy wewnętrzne powinny przewidywać rozsądny termin na wybrakowanie dokumentacji, który uwzględniałby potencjalną drogę odwoławczą kandydatów, wobec których przerwano postępowanie kwalifikacyjne lub odstąpiono od jego dalszego prowadzenia.
Z niniejszą sprawą związany jest szerszy problem o charakterze generalnym - dotyczący ograniczonego dostępu do służby. RPO przypomniał, iż celem art. 60 Konstytucji jest zapewnienie równości szans dla osób podejmujących starania o pełnienie funkcji w służbie publicznej; realizacja art. 60 Konstytucji z jednej strony wymaga od ustawodawcy ustanowienia regulacji materialnoprawnych, określających przejrzyste kryteria selekcji kandydatów i obsadzania poszczególnych stanowisk w służbie publicznej, a z drugiej strony nakazuje stworzenie odpowiednich gwarancji proceduralnych, zapewniających weryfikowalność decyzji w sprawie naboru do służby. Brak odpowiednich procedur kontrolnych i odwoławczych stanowić może istotną przeszkodę w stosowaniu przyjętych reguł, a tym samym naruszać będzie konstytucyjny wymóg traktowania starających się o dostęp do służby na jednakowych zasadach.
Dokonując oceny zgodności z prawem takiego aktu sąd administracyjny winien dysponować aktami dokumentującymi wszystkie etapy postępowania kwalifikacyjnego, z zachowaniem rygorów wynikających ustawy o ochronie informacji niejawnych. Przedwczesne brakowanie dokumentacji z postępowania kwalifikacyjnego może spowodować, że prawo dostępu do służby publicznej zostanie pozbawione treści materialnej. Prowadzi to do wniosku, że regulujące problem przyjmowania do służby procedury nie dają należytych gwarancji w zakresie określonego w art. 60 Konstytucji prawa dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach. Możliwość natychmiastowego brakowania dokumentacji po zakończeniu bądź przerwaniu postępowania kwalifikacyjnego uniemożliwia zapoznanie się np. z notatką służbową dotyczącą przyczyn: odmowy poddania kandydata postępowaniu albo odstąpienia od jego prowadzenia - organom wymiaru sprawiedliwości oraz kontroli i ochrony prawa, a także samym zainteresowanym.
W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o zbadanie przedstawionego zagadnienia oraz dostosowanie przepisów postępowania kwalifikacyjnego do standardów konstytucyjnych.