Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie zasad zawieszenia renty rolniczej w przypadku prowadzenia działalności rolniczej.

Rzecznik Praw Obywatelskich jest adresatem skarg dotyczących zasad zawieszenia renty rolniczej na gruncie art. 28 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, w odniesieniu do małżeństwa rolników, z których jeden z małżonków pobiera emeryturę, a drugi rentę rolniczą. W związku z ostatnimi zmianami legislacyjnymi, zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej nie jest już warunkiem koniecznym do wypłaty części uzupełniającej emerytury rolniczej (obowiązująca od 15 czerwca 2022 r. zmiana na mocy ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników).

Ustawodawca nie zdecydował, aby takie rozwiązanie wprowadzić również w stosunku do rencistów. Na gruncie art. 28 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w celu podjęcia przez KRUS wypłaty części uzupełniającej renty rolniczej konieczne jest zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej, tzn. rencista powinien przenieść własność lub posiadanie gospodarstwa rolnego na inną osobę. Przeniesienia własności gospodarstwa rolnego może nastąpić w drodze: umowy darowizny, umowy o dożywocie, umowy sprzedaży. Natomiast rencista, który nie chce wyzbywać się własności gospodarstwa rolnego, spełni warunek zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli wydzierżawi gospodarstwo rolne innej osobie fizycznej lub prawnej. Z tym, że aby umowa dzierżawy mogła stanowić podstawę do wypłaty części uzupełniającej renty rolniczej - oprócz warunków określonych przepisami kodeksu cywilnego - musi spełniać warunki szczegółowo określone w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Należy zaznaczyć, że ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników przewiduje, w ściśle określonych przypadkach, wypłatę 50% lub 75% albo 100% części uzupełniającej renty rolniczej, mimo że rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Obowiązujące regulacje przewidują, że w przypadku, gdy rencista prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy, wypłata renty nie ulega zawieszeniu (art. 28 ust. 11 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników). W tym przypadku część uzupełniającą renty wypłaca się w pełnej wysokości (100%). Przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie przewidują zastosowania ww. rozwiązania w sytuacji, gdy jeden z małżonków pobiera emeryturę, a drugi z małżonków pobiera rentę. Z chwilą przejścia małżonka rolnika na emeryturę i zaprzestania płacenia składek, małżonkowi renciście zostaje zawieszona część uzupełniająca renty rolniczej. A zatem małżonek rolnika podlegającego ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy, pobiera pełną rentę rolniczą do czasu, gdy małżonek rolnik nabędzie prawo do emerytury, wtedy bowiem wpłata renty małżonka rencisty zostaje zawieszona (100% części uzupełniającej).

Rzecznik Praw Obywatelskich podnosił przedmiotową kwestię w wystąpieniu generalnym z lutego 2023 r. skierowanym do ówczesnego Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W odpowiedzi wyjaśniono, że w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi analizowana jest możliwość podjęcia prac legislacyjnych dotyczących zawieszania części uzupełniającej renty rolniczej w przypadku, gdy małżonek rencisty przejdzie na emeryturę. Działania legislacyjne w tym zakresie nie zostały jednak podjęte.

Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o zajęcie stanowiska w sprawie, w szczególności w kontekście możliwości podjęcia prac legislacyjnych w omawianym zakresie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi w piśmie z 15 marca 2024 r. wskazał, iż rozwiązanie zgodnie z którym renciście nie jest zawieszana wypłata świadczenia, jeżeli prowadzi działalność z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu jest konsekwencją potrzeby zapewnienia możliwości osiągnięcia przez ubezpieczonego małżonka wymaganego stażu ubezpieczeniowego do nabycia prawa do emerytury rolniczej. W przeciwnym razie mogłyby powstać problemy z nabyciem przez niego prawa do emerytury rolniczej po osiągnięciu wieku emerytalnego, gdyż do nabycia prawa do emerytury rolniczej należy się wykazać 25-letnim okresem podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu. Wobec tego, zgodnie z przepisami art. 28 ww. ustawy, rencista chcąc otrzymać świadczenie w pełnej wysokości (tzn. zarówno część składkową jak i część uzupełniającą) powinien zaprzestać prowadzenia działalności rolniczej, np. poprzez przeniesienie własności gospodarstwa rolnego na inną osobę. Ewentualnie rolnik-rencista po udowodnieniu, że nie prowadzi działalności rolniczej w posiadanym gospodarstwie również otrzyma świadczenie w pełnej wysokości. Jeśli chodzi o możliwość wydzierżawienia gospodarstwa rolnego, dokonuje się tego na podstawie umowy pisemnej zawartej na co najmniej 10 lat, której zawarcie potwierdza wójt, właściwy ze względu na miejsce położenia przedmiotu dzierżawy. Przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników przewidują zatem zróżnicowane formy zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej, które pozwalają uwzględnić różne potrzeby osób korzystających z rolniczych świadczeń emerytalno-rentowych. Przesłanką zawieszenia wypłaty części uzupełniającej renty, na podstawie art. 28 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, jest prowadzenie działalności rolniczej, a nie samo posiadanie gospodarstwa rolnego, ponieważ osoba, która otrzymuje rentę z tytułu niezdolności do pracy jest całkowicie niezdolna do pracy w gospodarstwie rolnym.