Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie różnic w waloryzacji świadczenia emerytalnego ze względu na okres odejścia ze służby z dnia 2024-02-19.
Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie różnic w waloryzacji świadczenia emerytalnego ze względu na okres odejścia ze służby.
Zgodnie z art. 41 ust. 1 i 2 ustawy okołobudżetowej, z ustawy budżetowej na rok 2023, w zakresie uposażeń, zostały wyłączone określone grupy zawodowe (tj. żołnierze zawodowi i funkcjonariusze), którym określono waloryzację płac zgodnie z kwotą bazową w wysokości 1740,64 zł wskazaną w ustawie budżetowej na rok 2023 w okresie od 1 marca 2023 r. do 3 grudnia 2023 r., pozostawiając uposażenia w okresie od 1 stycznia 2023 r. do 28 lutego 2023 r. na dotychczasowym poziomie, tj. z kwotą bazową wskazaną w ustawie budżetowej na rok 2022 wynoszącą 1614,69 zł. Rekompensatą za zaniżone uposażenie w okresie 1 stycznia 2023 r. - 28 lutego 2023 r. był mechanizm określony w art. 41 ust. 3 ustawy okołobudżetowej. Zgodnie z tym przepisem uposażenie żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy wypłacane w okresie od 1 marca 2023 r. do 3 grudnia 2023 r., podlegało każdorazowemu zwiększeniu o 1/5 kwoty różnicy pomiędzy uposażeniem w dotychczasowej oraz w nowej wysokości. Innymi słowy art. 41 ust. 3 ustawy okołobudżetowej pozwalał na proporcjonalne doliczenie funkcjonariuszom i żołnierzom pozostającym w służbie po 1 marca 2023 r. części waloryzacji (1/5 różnicy za okres od 1 stycznia do 28 lutego 2023 r.).
W grupie osób odchodzących w tym czasie ze służby byli także funkcjonariusze/żołnierze, którzy w ogóle nie mieli możliwości wycofania raportu o zwolnienie ze służby, gdyż obiektywne przyczyny dotyczące stanu ich zdrowia np. w postaci wydanych orzeczeń lekarskich - stanowiły okoliczność, której musieli się podporządkować. W kierowanej do Rzecznika korespondencji Zainteresowani wskazują, że pozbawienie ich podwyżki uposażeń w tym czasie wpłynęło bezpośrednio na wymiar emerytur, obniżając je o 7,8%. Podnoszą oni, że kwestionowane przepisy są rażąco sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, z podstawowym poczuciem sprawiedliwości oraz zasadą legalizmu. W poprzednich latach, jak i w obecnym 2024 r. takie rozwiązanie nie zostało zastosowane i funkcjonariusze/żołnierze odchodzący na emeryturę w styczniu oraz lutym byli (poza wspomnianym 2023 r.) - tak jak inne grupy zawodowe - włączani w system podwyżek, jeżeli w danym roku takie podwyżki im przysługiwały. Sytuacja ta wskazuje na nieuzasadnione odstępstwo od powszechnego i periodycznego stosowania przepisów prawa w odniesieniu do poszczególnych grup społecznych ze względu na termin odejścia ze służby.
RPO zwrócił uwagę, że regulacje epizodyczne postrzegane są jako niezależne od innych przepisów, których zakres obowiązywania został precyzyjnie sformułowany. Jak wskazuje się w literaturze1 przepisy epizodyczne to takie, które występują rzadko i nieregularnie, w czym wyraża się ich wyjątkowość, i obowiązują przez ściśle określony czas. Wydawane są one z powodu wyjątkowych okoliczności faktycznych, np. epidemii, stanu klęski żywiołowej czy stanu wyjątkowego. Innymi słowy jest to uregulowanie życia społecznego w warunkach anormalnych, ergo przepisami epizodycznymi nie powinno się regulować życia społecznego w warunkach codziennych (normalnych). W przeciwnym wypadku zaufanie obywatela do państwa i prawa mogłoby zostać zakwestionowane. Jednostka winna mieć możliwość określenia zarówno konsekwencji poszczególnych zachowań i zdarzeń na gruncie obowiązującego w danym momencie stanu prawnego jak też oczekiwać, że prawodawca nie zmieni ich w sposób arbitralny.
Przekładając niniejsze rozważania na stan prawny, który został czasowo zmieniony przez przepisy epizodyczne wskazać należy, że zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw, który obejmuje również żołnierzy i funkcjonariuszy podwyższenie wynagrodzeń dla pracowników państwowej sfery budżetowej następuje w ciągu 3 miesięcy po ogłoszeniu ustawy budżetowej, z wyrównaniem od dnia 1 stycznia danego roku. Inaczej mówiąc regułą jest wprowadzenie podwyżek w ciągu 3 miesięcy od opublikowania ustawy budżetowej w Dzienniku Ustaw z wyrównaniem od stycznia danego roku. Tym samym funkcjonariusz albo żołnierz pozostający w służbie po dniu 1 stycznia 2023 r. byłby objęty waloryzacją uposażenia, gdyby nie krzywdzący mechanizm wprowadzony przepisami epizodycznymi na 2023 r.
Przeważająca część wniosków kierowanych do Rzecznika dotyczy właśnie naruszenia zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, gdyż osoby które podejmowały wówczas decyzję o odejściu ze służby, chciały to zrobić na najbardziej korzystnych dla siebie warunkach. Zauważenia także wymaga, że kwestionowany mechanizm został początkowo powielony w rządowym projekcie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2024, jednak po skorzystaniu przez Prezydenta RP z prawa veta, nowy projekt ustawy okołobudżetowej tych niekorzystnych przepisów epizodycznych już nie zawierał. Powyższa decyzja, z perspektywy ochrony praw i wolności tej grupy zawodowej zasługuje na aprobatę. W ocenie RPO zachęcanie do pozostania w służbie nie powinno przybierać postaci groźby pozbawienia prawa do waloryzacji uposażenia.
W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o zbadanie przedstawionego problemu i poinformowanie o zajętym stanowisku.