Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie nowelizacji ustawy o notariacie.

Rzecznik Praw Obywatelskich po raz kolejny wystąpił do Ministra Sprawiedliwości o podjęcie prac nad inicjatywą ustawodawczą. Miałaby ona polegać na odpowiedniej nowelizacji art. 74a § 2 ustawy - Prawo o notariacie. Sugerowanym celem zmiany miałoby być zrównanie sytuacji osób przystępujących do egzaminu notarialnego po aplikacji notarialnej i bez takiej aplikacji przez wprowadzenie dla wszystkich możliwości zdawania egzaminu w siedzibie dowolnie wybranej izby notarialnej. W aktualnym stanie prawnym obowiązuje bowiem zróżnicowanie uprawnień osób po aplikacji notarialnej i tych, które przystępują do egzaminu notarialnego w związku ze spełnianiem alternatywnych kryteriów pozwalających ubiegać się o status notariusza. Osoby z tej pierwszej grupy mogą złożyć wniosek o dopuszczenie do egzaminu notarialnego wyłącznie w siedzibie rady właściwej izby notarialnej, tj. tej, w której odbyły aplikację notarialną. Tymczasem zdarza się, że sytuacja życiowa tych osób zmienia się po ukończeniu aplikacji notarialnej i zamieszkują one niekiedy daleko od siedziby rady izby notarialnej, w której odbyły aplikację. Osoby z drugiej grupy mogą natomiast złożyć wniosek zgodnie z miejscem zamieszkania na obszarze właściwości danej komisji. Takie rozwiązanie budzi wątpliwości z perspektywy zgodności z konstytucyjną zasadą równości.

Warto podkreślić, że w odpowiedzi na poprzednie wystąpienie w przedmiotowej sprawie, ówczesny sekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości, wyraził pozytywny stosunek do uwag Rzecznika dotyczących potrzeby zmiany wskazanego przepisu Prawa o notariacie, podzielając wątpliwości wyrażone na tle zasady równości. Jak zauważył, wspomniana okoliczność powinna więc stanowić podstawę do zainicjowania prac analitycznych do oczekiwanych zmian legislacyjnych, m.in. zmierzających do przyjęcia rozwiązań ułatwiających dostęp do egzaminu notarialnego aplikantom aplikacji notarialnej, którzy z różnych przyczyn życiowych nie mogą przystąpić do egzaminu w siedzibie rady izby notarialnej, w której odbyli aplikację.

Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z wnioskiem o podjęcie inicjatywy ustawodawczej w celu realizacji wskazanego postulatu.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 29 maja 2024 r. poinformowała, że w opinii Ministra Sprawiedliwości, brak jest aktualnie podstaw do zainicjowania zmian legislacyjnych w zakresie wskazanym w wystąpieniu Rzecznika. Przyjęcie zmian w art. 74a § 2 ustawy – Prawo o notariacie, poprzez wprowadzenie możliwości zdawania egzaminu notarialnego w siedzibie dowolnie wybranej przez kandydata izby notarialnej, skutkowałoby koniecznością zmian regulacji dotyczących wszystkich zawodowych egzaminów prawniczych. Minister nie podziela stanowiska RPO, z którego wynika, że aktualnie istnieją zagrożenia natury konstytucyjnej uzasadniające postulowane zmiany. Jest przy tym bardzo prawdopodobne, że proponowana nowelizacja znacznie utrudniłaby przeprowadzenie egzaminu notarialnego, na skutek chociażby braku możliwości zapewnienia odpowiednich warunków lokalowych czy też obsługi informatycznej.