Wystąpienie do Ministra Infrastruktury w sprawie konieczności wprowadzenia podstawy prawnej do zaskarżenia czynności zatrzymania prawa jazdy przez policjanta z dnia 2024-03-04.
Wystąpienie do Ministra Infrastruktury w sprawie konieczności wprowadzenia podstawy prawnej do zaskarżenia czynności zatrzymania prawa jazdy przez policjanta.
Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich kierowane są prośby o interwencję w celu wprowadzenia do przepisów zmiany umożliwiającej wniesienie zażalenia na zatrzymanie prawa jazdy przez funkcjonariusza Policji w trybie art. 135 ust. 1 pkt 1 lit. a, c-f i pkt 2-3 ustawy - Prawo o ruchu drogowym (dalej jako: "p.r.d."), które, zgodnie z art. 104a § 1 pkt 1 ustawy o kierujących pojazdami (dalej jako: "u.k.p.") skutkuje zawieszeniem uprawnień do kierowania pojazdami.
Unormowanie art. 104a ust. 1 pkt 1 i ust. 5 u.k.p. samo w sobie nie budzi wątpliwości konstytucyjnych. Konsekwencją jego zastosowania jest utrata uprawnień do kierowania pojazdami w rozumieniu art. 94 § 1 k.w. bez konieczności wydania decyzji administracyjnej albo orzeczenia sądowego w tym zakresie. Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że przez brak wymaganych uprawnień z art. 94 § 1 k.w. "należy rozumieć zarówno sytuację, gdy dana osoba w ogóle nie uzyskała uprawnień do prowadzenia pojazdu określonej kategorii w sposób wskazany w przepisach ustawy - Prawo o ruchu drogowym, utraciła je w wyniku cofnięcia i musi ponownie ubiegać się o uzyskanie takich uprawnień lub posiadając de facto takie uprawnienia nie może w danej chwili ich realizować i z nich korzystać z uwagi np. na ich czasowe "zawieszenie", nie powodujące jednak ich definitywnej utraty".
Z powyższego wynika, że sama w sobie czynność policjanta polegająca na zatrzymaniu prawa jazdy w konsekwencji zastosowania art. 104a ust. 1 pkt 1 i ust. 5 u.k.p. kształtuje prawa i obowiązki osoby, wobec której została wykonana. Skorelowany z uprawnieniem policjanta z art. 135 ust. 1 pkt 1 lit. a, c-f i pkt 2-3 p.r.d. obowiązek obywatela zwrotu dokumentu prawa jazdy ma charakter obowiązku administracyjnego, który wynika z przepisów prawa oraz policjant jest uprawniony do pojęcia decyzji w przedmiocie tego obowiązku, przy czym nie ma podstawy do rozstrzygania o tym w drodze decyzji administracyjnej. Jest to zatem obowiązek wynikający z przepisów prawa. Tym samym na czynność zatrzymania prawa jazdy, która nie jest ani decyzją administracyjną ani postanowieniem, powinna przysługiwać skarga do sądu administracyjnego na podstawie art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a.
W tym kontekście wskazać należy, że w art. 45 ust. 1 Konstytucji, który stanowi, iż "Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd", wyrażone zostało konstytucyjne prawo do sądu. Konstytucyjne prawo do sądu obejmuje prawo do sądowego wymiaru sprawiedliwości, tj. merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawach z zakresu praw jednostki oraz prawo do sądowej kontroli aktów, które godzą w konstytucyjne prawa i wolności jednostki. W tym ostatnim przypadku sąd realizuje czynności z zakresu ochrony prawnej; chroni jednostkę przed arbitralnością działań podmiotu sprawującego władztwo publiczne. Uwzględniając treść art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz treść art. 104a ust. 1 pkt 1 i ust. 5 u.k.p. w brzmieniu od dnia 5 grudnia 2021 r. w kontekście art. 94 § 1 k.w., przyjąć należy, że czynność zatrzymania prawa jazdy przez policjanta podjęta w trybie art. 135 ust. 1 pkt 1 lit. a, c-f i pkt 2-3 p.r.d. winna być normatywnie uznana za inną czynność z zakresu administracji publicznej dotyczącą obowiązków wynikających z przepisów prawa w rozumieniu art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a.
Mając na uwadze powyższe racje, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenia zainicjowania prac legislacyjnych mających na celu wprowadzenie podstawy prawnej do zaskarżenia czynności zatrzymania prawa jazdy przez policjanta podjętej w trybie art. 135 ust. 1 pkt 1 lit. a, c-f i pkt 2-3 p.r.d. oraz o poinformowanie o zajętym stanowisku w przedmiotowej materii.