Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie formy egzaminu wstępnego na aplikację prokuratorską uzupełniającą z dnia 2024-02-29.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie formy egzaminu wstępnego na aplikację prokuratorską uzupełniającą.
Do Rzecznika Praw Obywatelskich zwrócili się asystenci prokuratorów z prośbą o interwencję w sprawie egzaminu wstępnego na aplikację prokuratorską uzupełniającą. Skarżący wskazują, że egzamin ten jest ukształtowany w sposób niezapewniający obiektywnych kryteriów oceny kandydatów.
Dnia 18 stycznia 2023 r. Rzecznik skierował do Ministra Sprawiedliwości wystąpienie dotyczące tej sprawy wskazując m.in. na istotne rozbieżności pomiędzy zasadami egzaminu wstępnego na aplikację prokuratorską uzupełniającą, a zasadami innych egzaminów wstępnych na aplikację sędziowską lub prokuratorską oraz na problem, jaki rodzi to na tle postanowień art. 60 Konstytucji. RPO zaapelował o podjęcie stosownych działań legislacyjnych. W odpowiedzi resort sprawiedliwości przekonywał, że nie zachodzą podstawy do podjęcia interwencji legislacyjnej. Argumentacja zawarta w tym piśmie jest jednak nieprzekonująca i - zdaniem Rzecznika - obowiązujący stan prawny nadal wymaga korekty.
Pierwszy argument przedstawiony w odpowiedzi z 24 lutego 2023 r. wskazuje na to, że całkowicie odmienna w stosunku do reszty egzaminów wstępnych regulacja egzaminu wstępnego na aplikację prokuratorską uzupełniającą jest konsekwencją bardziej dyskrecjonalnej i mniej restrykcyjnej regulacji powołania na pierwsze stanowisko prokuratorskie i mianowania na asesora prokuratury. Wydaje się jednak, że powyższe twierdzenie cechuje pewna wewnętrzna niespójność. Nie można bowiem skutecznie uzasadniać konkluzji o "znacznie mniej restrykcyjnej regulacji" naboru na pierwsze stanowisko prokuratorskie tym, że "w szczególnie uzasadnionych przypadkach" na stanowisko to powołuje się kandydata wskazanego we wniosku Prokuratora Krajowego, bez przeprowadzenia procedury konkursowej (art. 80 ustawy - Prawo o prokuraturze).
Drugi argument, dotyczący możliwości wniesienia odwołania, a także późniejszego wszczęcia postępowania przed sądem administracyjnym, przeczy praktyce stosowania omawianych przepisów. Ogólna skala ocen odpowiedzi na pytania, w połączeniu z dosyć ograniczonymi środkami dowodowymi (protokół, zeznania komisji i asystenta), sprawia, że szansa skutecznego odwołania w oparciu o argument, że strona powinna otrzymać więcej punktów za odpowiedź na konkretne pytanie, jawi się jako znikoma. Jak wskazują autorzy wniosku do Rzecznika, zasady punktacji w tym zakresie są niejasne.
Trzeci argument przedstawiony w piśmie z 24 lutego 2023 r. wydaje się być oparty na niepoprawnym wnioskowaniu. Twierdzenie, że w pierwotnej wersji projektu ustawy zasady naboru na aplikację uzupełniającą prokuratorską były jeszcze mniej zobiektywizowane, nie stanowi przekonującego argumentu przemawiającego za wystarczającym zobiektywizowaniem obecnych rozwiązań ustawowych.
Czwarty argument przytaczany w odpowiedzi do Rzecznika także obarczony jest błędem wnioskowania. Z twierdzenia, że aplikacja uzupełniająca prokuratorska ma być rodzajem "rekrutacji wewnętrznej prowadzonej w celu obsady stanowisk sędziowskich, prokuratorskich i asesorskich, osobami posiadającymi wiedzę, umiejętności i doświadczenie zawodowe zdobyte na stanowiskach pozostających w strukturze sądownictwa i prokuratury" nie wynika bowiem wniosek, że musi się to wiązać z tak szerokim zakresem dyskrecjonalności.
Piąty argumenty dotyczy równości szans kandydatów na różnych aplikacjach. Z informacji przekazanych Rzecznikowi przez asystentów prokuratorów - kandydatów na aplikację prokuratorską uzupełniającą - wynika, że powszechne jest dopytywanie kandydatów, w niektórych wypadkach przybierające postać tzw. pytania - "koła ratunkowego", a innych pytania pogrążającego kandydata. Nie jest przekonującym argumentem także to, że egzamin końcowy sędziowski i prokuratorski mają również podobną formę, ponieważ w procedurze naboru na aplikację prokuratorską uzupełniającą występuje element subiektywny, tj. ocena pracy kandydata na stanowisku referendarza sądowego, asystenta sędziego lub asystenta prokuratora, zaś w przypadkach ww. egzaminów końcowych element obiektywny - część pisemna egzaminu.
Rzecznik dostrzega ważną rolę, jaką asystenci prokuratorów pełnią w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości, w szczególności w realizacji prawa do rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Ich aspiracje do podjęcia służby prokuratorskiej powinny być realizowane zgodnie z zasadą dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach. Bez wątpienia zatem zagadnienie to wymaga podjęcia działań, celem zapewnienia kandydatom na aplikację uzupełniającą prokuratorską równych szans dostępu do kształcenia, na takim poziomie, jaki posiadają kandydaci na pozostałe aplikacje prowadzone w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury.
W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przeanalizowanie przedstawionych kwestii i ponowne rozważenie podjęcia interwencji legislacyjnej.