Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Zdrowia i Ministra Finansów w sprawie zasad rozliczania składki zdrowotnej przez przedsiębiorców.

W zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje problematyka dotycząca nowych zasad rozliczania składki zdrowotnej wprowadzonych po reformie tzw. Polskiego Ładu. Jeszcze na etapie prac legislacyjnych dotyczących tej fundamentalnej dla polskiego systemu podatkowego zmiany RPO zwracał uwagę na wątpliwości, jakie wzbudza wyłączenie możliwości odliczenia składki zdrowotnej od podatku. Niemniej jednak, z dniem 1 stycznia 2022 r. regulacja tzw. Polskiego Ładu weszła w życie, a wraz z nią pojawił się szereg różnego rodzaju istotnych wątpliwości, w szczególności ze strony przedsiębiorców.

Dotychczas we wnioskach o podjęcie interwencji kierowanych do Biura Rzecznika osoby prowadzące działalność gospodarczą najczęściej skarżyły się na skomplikowane ustalenie podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (dochód z działalności gospodarczej na cele składki zdrowotnej jest inaczej określany niż dla celów podatkowych). Problemem był także brak możliwości uwzględnienia poniesionej straty w przypadku osób, które z przyczyn losowych nie osiągały dochodów. Przedsiębiorcy, którzy mieli większe możliwości zarobkowania zwracali uwagę na brak górnego limitu podstawy wymiaru składki zdrowotnej. Ponadto wskazywano, że składka zdrowotna w istocie zwiększa podstawę opodatkowania, od której liczona jest wysokość podatku i jednocześnie staje się quasi podatkiem. W konsekwencji nowe zasady obliczania składki zdrowotnej w wielu przypadkach skutkowały zapłatą przez przedsiębiorców składki w nienależnej, zawyżonej wysokości.

W toku korespondencji kierowanej do resortu zdrowia jeszcze w 2023 r. Rzecznik otrzymał jednoznaczne zapewnienie o konieczności uproszczenia nowych rozwiązań w zakresie składki zdrowotnej. Wówczas resort zdrowia proponował nowy sposób ustalenia miesięcznej składki zdrowotnej, polegający na wprowadzeniu od dnia 1 stycznia 2024 r. instytucji składki stałej, obliczonej od 1/12 podstawy rocznej wykazanej w ostatnim złożonym dokumencie rozliczeniowym, obejmującym rozliczenie składki rocznej. Wskazywano również, że w resorcie zdrowia i finansów wspólnie analizowane są inne możliwości mogące przyczynić się do uproszczenia obliczania podstawy wymiaru składki zdrowotnej oraz przybliżenia jej do podstawy opodatkowania w podatku dochodowym od osób fizycznych. Omawiany problem został także dostrzeżony przy konstruowaniu ustaleń programowych w ramach umowy koalicyjnej przyszłego rządu. W pkt 12 wprost wskazano konieczność odejścia od opresyjnego systemu podatkowo - składkowego, m.in. poprzez wprowadzenie korzystnych i czytelnych zasad naliczenia składki- zdrowotnej. Ponadto przywrócenie korzystnego rozliczania składki zdrowotnej zostało uwzględnione w pkt 34 dokumentu pt. "100 konkretów na pierwsze 100 dni rządów".

Wobec powyższego, Rzecznik zwrócił się z prośbą o przedstawienie konkretnych propozycji reformy zasad rozliczenia składki zdrowotnej oraz wskazanie na kiedy zaplanowane jest wdrożenie społecznie oczekiwanych w tym obszarze zmian, wraz z przekazaniem przewidywanego harmonogramu prac legislacyjnych.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Zdrowia w piśmie z 12 kwietnia 2024 r. przyznała, że obecnie obowiązujące przepisy ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, regulujące instytucję składki zdrowotnej osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą w rozumieniu art. 5 pkt 21 ww. ustawy (dalej jako: „przedsiębiorcy”), z perspektywy tej grupy ubezpieczonych tworzą nieefektywny i zwiększający koszty prowadzenia działalności gospodarczej mechanizm, w którym przedsiębiorca, opodatkowujący dochody z działalności gospodarczej na zasadach ogólnych - tj. w oparciu o skalę podatkową (ok. 50% podatników rozliczających dochody z działalności gospodarczej) lub w formie podatku liniowego, zmuszony jest do prowadzenia odrębnej ewidencji księgowej dla celów prawidłowego ustalenia podstawy składki zdrowotnej. Z perspektywy przedsiębiorców istotnym problemem jest znaczne obciążenie składką zdrowotną, istotnie wpływające na rentowność prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Przeprowadzone w Ministerstwie Zdrowia oraz Ministerstwie Finansów analizy doprowadziły do jednoznacznego wniosku, że wyeliminowanie powyższych problemów wymaga wdrożenia zmiany normatywnej na poziomie ustawowym, polegającej na wprowadzeniu nowych przepisów prawa, bądź uchyleniu lub zmodyfikowaniu dotychczasowych w: ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych; ustawie o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw; ustawie o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw. Ministerstwo Zdrowia opracowuje obecnie projekt ustawy zmieniającej ww. akty normatywne.