Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Edukacji w sprawie zasad organizacji wolontariatu w szkołach podstawowych.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynął wniosek dotyczący zasad organizacji wolontariatu w szkołach podstawowych oraz jego znaczenia podczas rekrutacji do szkół ponadpodstawowych. Wnioskodawczyni zwraca uwagę, że liczba punktów na świadectwie szkolnym może mieć wpływ na dalszą edukację ucznia, w związku z czym interpretacja danego kryterium, uwzględnianego podczas postępowania rekrutacyjnego, powinna być jednolita dla wszystkich szkół. Dotychczasowa praktyka w tym zakresie może jednak budzić zastrzeżenia.

Jak stanowi § 7 rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 18 listopada 2022 r. w sprawie przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego oraz postępowania uzupełniającego do publicznych przedszkoli, szkół, placówek i centrów, w przypadku przeliczania na punkty kryterium za osiągnięcia w zakresie aktywności społecznej, w tym na rzecz środowiska szkolnego, w szczególności w formie wolontariatu, przyznaje się 3 punkty. Przepisy prawa nie precyzują jednak, ile czasu uczeń powinien poświęcić na działalność w wolontariacie, by spełnić ww. warunek. Zgodnie z art. 98 ust. 1 pkt 21 ustawy - Prawo oświatowe statut szkoły powinien zawierać informacje o sposobie organizacji i realizacji działań w zakresie wolontariatu. Treść dokumentu (np. regulamin) zależy od decyzji dyrektora szkoły, samorządu uczniowskiego, nauczycieli oraz innych osób bezpośrednio zaangażowanych w wolontariat w danej szkole. Mogą zatem zachodzić duże różnice w podejściu szkół do tej formy aktywności dzieci i młodzieży, co w pewnym stopniu jest uzasadnione samodzielnością szkoły w organizacji pracy.

W praktyce o przyznaniu bądź nieprzyznaniu punktów za wolontariat decydują dyrektorzy szkół na podstawie informacji o konkretnym uczniu bądź wewnętrznych regulacji w szkole (np. regulaminy wolontariatu). Niektóre szkoły sumowały czas poświęcony na wolontariat już od IV klasy, zaś inne oczekiwały zaangażowania w klasach VII-VIII. Takie zróżnicowanie może być odbierane przez uczniów jako niesprawiedliwe i krzywdzące, dlatego też należy rozważyć uregulowanie tej kwestii w przepisach prawa powszechnie obowiązującego. Zachodzą bowiem wątpliwości, czy obecny sposób przyznawania punktów w odniesieniu do wolontariatu został ustalony w sposób wyczerpujący, a więc czy rozporządzenie z dnia 18 listopada 2022 r. jest zgodne z zasadą kompleksowości rozporządzenia.

Z uwagi na powyższe, Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o przedstawienie stanowiska odnośnie zasad organizacji wolontariatu w szkołach.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Edukacji w piśmie z 30 sierpnia 2024 r. poinformowała, że osiągnięcia w aktywności na rzecz innych ludzi, zwłaszcza w formie wolontariatu lub środowiska szkolnego, w postępowaniu rekrutacyjnym do szkół ponadpodstawowych są punktowane zgodnie z rozporządzeniem w sprawie przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego, jeżeli takie osiągnięcie jest wymienione na świadectwie ukończenia szkoły podstawowej. Konstrukcja przepisów prawa wskazuje, że aktywność społeczna ucznia, w tym w formie wolontariatu, zasługująca na przyznanie punktów, powinna dotyczyć całego okresu nauki w szkole danego szczebla, a nie wyłącznie działań podejmowanych przez ucznia w ostatnim roku nauki. Mając powyższe na uwadze, to dyrektor szkoły ma obowiązek organizować tego typu aktywność na terenie szkoły współpracując z lokalnymi podmiotami działającymi na rzecz społeczności lokalnej. Natomiast kwestie uczestnictwa uczniów w wolontariacie i jego organizacji powinny, oprócz uwarunkowań środowiskowych, uwzględniać również typ i rodzaju szkoły, wieku uczniów oraz ich warunki rozwojowe i dojrzałość społeczną. Statut szkoły, jako dokument tworzący prawo wewnętrzne danej społeczności szkolnej, powinien być przestrzegany zarówno przez uczniów, rodziców, jak i nauczycieli.