Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Skarga nadzwyczajna od postanowienia Sądu Rejonowego w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku.

Rzecznik Praw Obywatelskich, z uwagi na konieczność zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, wniósł skargę nadzwyczajną od prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Z. z dnia 18 listopada 2003 r. w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku m.in. po M. B. i zaskarżył je w części, tj. w zakresie pkt. I.

Na podstawie art. 89 § 1 pkt 2 u.SN powyższemu postanowieniu Rzecznik zarzucił: rażące naruszenie prawa materialnego, tj. art. 927 § 1 k.c. oraz art. 931 § 2 k.c. poprzez: przyjęcie, że spadkobiercą po zmarłej M. B. był jej syn Z. B., nieżyjący w dacie zgonu M. B., pominięcie ośmiorga dzieci Z. B., żyjących w dacie otwarcia spadku po M. B., zatem wchodzących do kręgu spadkobierców po zmarłej z mocy ustawy, art. 1059 pkt. 3) k.c. (w brzmieniu obowiązującym w dacie otwarcia spadku po zmarłej M. B., tj. 16 stycznia 1991 r.) poprzez pominięcie pięciorga dzieci Z. B., a wnuków M. B., żyjących małoletnich w dacie otwarcia spadku po M. B., przy orzekaniu o kręgu spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne; art. 1059 pkt. 2) k.c. (w brzmieniu obowiązującym w dacie otwarcia spadku po zmarłej M. B., tj. 16 stycznia 1991) poprzez pominięcie syna Z. B. - A. B., posiadającego przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej; rażące naruszenie prawa procesowego, tj.: art. 66 k.p.c. w zw. z art. 65 § 1 k.p.c. w zw. z art. 11 k.c., w zw. z art. 98 § 1 k.r.i.o. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez dopuszczenie M. B. do samodzielnego udziału w sprawie jako uczestnika postępowania posiadającego zdolność procesową oraz nieustalenie i niewezwanie jego przedstawicielki ustawowej matki K. B. do udziału w sprawie, w sytuacji, gdy w dacie wszczęcia postępowania nie był on osobą pełnoletnią, co wynikało z aktu urodzenia dołączonego do wniosku o wszczęcie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, w konsekwencji powodujące nieważność postępowania w części na podstawie art. 379 pkt. 2) k.p.c., art. 670 § 1 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym w dacie orzekania) w zw. z art. 677 § 1 k.p.c. poprzez nieustalenie z urzędu kręgu spadkobierców ustawowych, art. 670 § 2 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym w dacie orzekania) w zw. z art. 677 § 2 k.p.c. poprzez nieustalenie z urzędu, którzy spośród spadkobierców powołanych do spadku odpowiadają warunkom przewidzianym do dziedziczenia gospodarstwa rolnego i w ogóle nie zbadanie tej okoliczności w odniesieniu do ośmiorga dzieci Z. B.

Na podstawie art. 89 § 1 pkt 1 u.SN powyższemu postanowieniu RPO zarzucił naruszenie zasad oraz wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji, a to: naruszenie chronionego w art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 21 ust. 1 Konstytucji prawa do własności i dziedziczenia, naruszenie art. 72 ust. 1 Konstytucji zapewniającego ochronę praw dziecka, wskutek wydania przez Sąd orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłej M. B., pomimo nieustalenia kręgu spadkobierców ustawowych oraz nieustalenia kręgu osób posiadających uprawnienie do dziedziczenia gospodarstwa rolnego, co skutkuje de facto wyłączeniem - bez podstawy prawnej - osób uprawnionych w ramach dziedziczenia ustawowego, głównie osób małoletnich.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 91 § 1 u.SN Rzecznik wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia Sądu Rejonowego w Z. z dnia 18 listopada 2003, w części odnoszącej się do jego pkt. I, tj. w zakresie stwierdzenia, że spadek po M. B. na podstawie ustawy nabyli Z. B., K. B., L. B., J. R. jako dzieci spadkodawczyni po 2/10 części spadku oraz G. R. i D. J. jako wnuczki spadkodawczyni po 1/10 części spadku każde z nich, z tym, że wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne dziedziczą z mocy ustawy K. B., L. B., J. R. jako dzieci spadkodawcy oraz D. J. jako wnuczka spadkodawczyni po ? części spadku każde z nich oraz wniósł o przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia Sądowi Rejonowemu w Z., bowiem naruszone w sprawie zasady i prawa, określone w Konstytucji, jednoznacznie przemawiają za wyeliminowaniem zaskarżonego postanowienia w części, tj. w zakresie pkt. I z obrotu prawnego.