Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w sprawie zasad pozyskiwania informacji o osobach pozbawionych wolności.

Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają wnioski z prośbą o pomoc w uzyskaniu od administracji więziennej informacji o bliskich przebywających w jednostkach penitencjarnych.

Przepisy prawa regulują kwestię pozyskiwania informacji o osobach pozbawionych wolności, mając na uwadze dbałość o ochronę danych osobowych tych osób. W myśl obowiązujących przepisów Służba Więzienna udostępnia dane osobowe osoby pozbawionej wolności członkom jej rodziny, osobom bliskim i innym osobom, w trybie określonym w art. 24a ust. 2 ustawy o Służbie Więziennej, tj. po złożeniu przez osoby ubiegające się o otrzymanie tej informacji stosownego wniosku oraz za pisemną zgodą osoby, której wniosek dotyczy. Jak wynika z wyjaśnień uzyskanych od Służby Więziennej, w przypadku wpłynięcia takiego wniosku administracja zwraca się do osadzonego o wyrażenie zgody na udzielenie informacji danej osobie. Jeśli zgoda zostanie wyrażona, wówczas administracja przekaże wnioskodawcy żądane informacje; jeśli nie uzyska takiej zgody, nie będzie mogła zadośćuczynić wnioskowi rodziny.

Wnioski wpływające do Biura RPO od rodzin osób pozbawionych wolności pokazują, że tak ukształtowana praktyka nie w pełni gwarantuje realizację prawa do uzyskania informacji o przebywającym w izolacji członku rodziny. Problem pojawia się, gdy administracja jednostki nie może w danym czasie uzyskać od osadzonego oświadczenia w przedmiocie zgody, np. osadzony z różnych przyczyn nie może swobodnie wyrazić swojej woli, gdyż komunikacja z nim jest utrudniona w związku z jego stanem somatycznym (uległ poważnemu wypadkowi, nastąpiło poważne pogorszenie stanu zdrowia w przebiegu choroby przewlekłej) lub psychicznym (ma ograniczoną świadomość z uwagi na zaburzenia psychiczne czy zaawansowany wiek).

Zdaniem Rzecznika, takich sytuacji można byłoby uniknąć, gdyby niezwłocznie po przyjęciu do jednostki penitencjarnej od każdego więźnia odbierane było oświadczenie, na wzór praktyki obowiązującej w systemie opieki zdrowotnej w odniesieniu do pacjentów, w którym pacjent wskazuje osoby upoważnione do uzyskiwania informacji na jego temat w przypadku poważnej choroby, wypadku czy hospitalizacji (lub jednoznacznie potwierdza, że nie upoważnia nikogo do pozyskiwania takich informacji). Oświadczenie to byłoby ujęte w systemie informatycznym, co dawałoby dostęp do zawartych w nim dyspozycji także po nagłym przetransportowaniu osadzonego do innej jednostki z powodu konieczności udzielenia mu świadczenia medycznego. Skazany lub tymczasowo aresztowany w każdym czasie mógłby swoje oświadczenie uzupełnić lub zmienić.

Aby jednak prawo osób bliskich do informacji o pozbawionym wolności członku rodziny mogło być w tych przypadkach w pełni zagwarantowane, przyjęciu wskazanej praktyki powinien towarzyszyć obowiązek administracji więziennej powiadomienia osób wskazanych w oświadczeniu o tych szczególnych sytuacjach dotyczących osadzonego. Przyjęcie takiej praktyki nie obciążyłoby, jak się wydaje, w sposób nadmierny funkcjonariuszy Służby Więziennej, pozwoliłoby natomiast w pełniejszy sposób zabezpieczyć prawa osadzonych oraz ich rodzin.

Mając powyższe na uwadze, Rzecznik zwrócił się do Dyrektora z prośbą o rozważenie możliwości wdrożenia zaproponowanych rozwiązań i powiadomienie o zajętym w tej sprawie stanowisku.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Dyrektor Generalny Służby Więziennej w piśmie z 11 kwietnia 2024 r., odnosząc się do propozycji wprowadzenia wzoru oświadczenia, w którym osoba pozbawiona wolności wyrażałaby zgodę na udzielenie informacji osobo m wskazanym w oświadczeniu, zwrócił uwagę, że tego rodzaju oświadczenie nie mogłoby się ograniczyć tylko do przypadków pogarszającego się stanu zdrowia osoby pozbawionej wolności. Ograniczenie takie nie byłoby bowiem niczym uzasadnione i winno mieć zastosowanie do każdej innej sytuacji. Umieszczanie stosownego oświadczenia w systemie informatycznym wiązałoby się z modyfikacją Centralnej Bazy Danych Osób Pozbawionych Wolności i koniecznością poniesienia dodatkowych nieplanowanych kosztów przez Służbę Więzienną. Zgromadzenie tego rodzaju oświadczeń wśród całej populacji osób pozbawionych wolności oraz wprowadzenie ich do system u teleinformatycznego wymagałoby ponadstandardowego nakładu pracy przez funkcjonariuszy i pracowników więziennictwa. Powyższe działania, w ocenie Biura Ewidencji Centralnego Zarządu Służby Więziennej, byłyby nieproporcjonalne w stosunku do skali i częstotliwości przypadków, w których osoba pozbawiona wolności doznała nagłego pogorszenia stanu zdrowia. Tego rodzaju oświadczenia wymagałyby wielokrotnej weryfikacji i aktualizacji oraz dbałości o ochronę gromadzonych danych. Dyrektor Generalny zwrócił uwagę, że każda osoba pozbawiona wolności może w każdym czasie samodzielnie upoważnić jakąkolwiek osobę do uzyskiwania na jej temat informacji, w tym tych obejmujących jej stan zdrowia. Ma również możliwość nawiązywania kontaktu z osobami najbliższymi, a tym samym może samodzielnie przekazywać informacje na swój temat. Tym samym, w ocenie Dyrektora brak jest uzasadnienia do podejmowania w tym zakresie dodatkowych działań przez funkcjonariuszy lub pracowników SW.