Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie umożliwienia monitorowania procedur deportacyjnych przedstawicielom RPO.

Rzecznik Praw Obywatelskich już trzykrotnie występował do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o podjęcie działań legislacyjnych umożliwiających pełną realizację mandatu Rzecznika w zakresie monitorowania operacji deportacyjnych. Niestety, postulat ten wciąż nie został zrealizowany.

RPO wykonuje w Polsce funkcję niezależnego organu do spraw zapobiegania torturom oraz okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu (krajowy mechanizm prewencji). W obszarze aktywności Rzecznika w tym zakresie znajduje się również detencja cudzoziemców, rozumiana nie tylko jako pobyt w ośrodkach dla cudzoziemców, zatrzymanie w pomieszczeniu dla osób zatrzymanych Straży Granicznej, lecz również pozbawienie wolności określone w art. 329 ust. 3 ustawy o cudzoziemcach, związane z "doprowadzeniem cudzoziemca do granicy albo do portu lotniczego albo morskiego państwa, do którego zostaje doprowadzony". Mandat RPO do monitorowania operacji deportacyjnych wywieść można zatem bezpośrednio z OPCAT. Jednocześnie na gruncie prawa krajowego możliwość monitorowania deportacji przewidziana została w art. 333 ustawy o cudzoziemcach, na mocy którego ustalony został katalog podmiotów uprawnionych do tej czynności. Niewymienienie Rzecznika Praw Obywatelskich wśród wskazanych podmiotów, choć nie odbiera Rzecznikowi prawa do prowadzenia monitoringu przekazania osoby do państwa trzeciego, rodzi liczne problemy natury organizacyjnej, wyłączające w praktyce możliwość realizacji przez RPO funkcji krajowego mechanizmu prewencji w powyższym obszarze. W ocenie Rzecznika, istnieje konieczność dodania Rzecznika Praw Obywatelskich do podmiotów wprost włączonych do krajowego systemu monitorowania przymusowych powrotów cudzoziemców z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Dalsza zwłoka w tym zakresie rodzi obawy co do spełnienia przez Polskę wymogu skuteczności, określonego w art. 8 ust. 6 tzw. dyrektywy powrotowej. Naraża też na negatywną ocenę funkcjonowania Polski w strefie Schengen.

Z uwagi na powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o wdrożenie zmian legislacyjnych umożliwiających Rzecznikowi Praw Obywatelskich pełną realizację mandatu w zakresie monitorowania operacji deportacyjnych.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w piśmie z 17 kwietnia 2024 r. wskazał, że w wyniku przeprowadzonej w 2019 r. ewaluacji Schengen Polska otrzymała rekomendację dotyczącą konieczności zapewnienia skutecznego systemu monitorowania powrotów przymusowych. Ponieważ zmiana ustawy o cudzoziemcach, w zakresie uwzględnienia w art. 333 udziału Rzecznika Praw Obywatelskich, nie została dotychczas wdrożona, istnieje konieczność dostosowania regulacji prawnych w powyższym zakresie do wytycznych Komisji Europejskiej. W związku z powyższym oraz mając na uwadze fakt, że aktualnie strona polska oczekuje na raport po kolejnej ewaluacji w obszarze polityki powrotowej, która odbyła się w drugiej połowie marca 2024 r., w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz w Straży Granicznej rozpoczęto już prace mające na celu stworzenie efektywnego monitoringu powrotów przymusowych. Z uwagi na mandat Rzecznika w przedmiotowym zakresie, przedstawiciele Biura RPO zostaną zaproszeni do udziału w pracach nad kształtem proponowanych rozwiązań, usprawniających aktualnie funkcjonujący system.