Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie tłumaczenia i rozpowszechnienia nowej wersji Protokołu stambulskiego z dnia 2024-04-19.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie tłumaczenia i rozpowszechnienia nowej wersji Protokołu stambulskiego.
Rzecznik Praw Obywatelskich, wykonujący również funkcję krajowego mechanizmu prewencji, zwrócił uwagę, że jednym z najskuteczniejszych narzędzi prewencji tortur jest Protokół stambulski, czyli podręcznik skutecznego badania i dokumentowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania. Jest to dokument Organizacji Narodów Zjednoczonych, opracowany w 1999 r. przez grupę ekspertów w celu pomocy państwom w identyfikacji i dokumentowaniu przypadków tortur na potrzeby sądów i organów śledczych.
W dniu 29 czerwca 2022 r. w Genewie opublikowano zaktualizowaną wersję Protokołu, po konsultacjach z ponad 180 ekspertami z całego świata, z zakresu między innymi medycyny, psychologii i prawa. Zakres konsultacji pozwolił na uwzględnienie aktualnej wiedzy i doświadczeń praktyków w jego stosowaniu na przestrzeni 20 lat. Nowa wersja dokumentu ma również zapobiegać celowemu niewłaściwemu wykorzystywaniu standardów Protokołu przez państwa. Wydanie Protokołu z 2022 r. zawiera nowe wytyczne, dotyczące sposobów poprawy bezstronności i przejrzystości wśród organów monitorujących, promuje udział społeczeństwa obywatelskiego w dochodzeniach oraz wyjaśnia prawne i etyczne obowiązki lekarzy i prawników pracujących ze szczególnie bezbronnymi grupami społecznymi. Oprócz aktualizacji sześciu pierwotnych rozdziałów wydanie z 2022 r. zawiera dwa nowe, które zawierają wytyczne dotyczące roli pracowników systemu opieki zdrowotnej w różnych kontekstach, w których może być konieczna dokumentacja oraz wytyczne dotyczące warunków niezbędnych do skutecznego wdrożenia Protokołu Stambulskiego przez Państwa. Istotną nową kwestią jest także sposób postępowania i identyfikowania tortur w przypadku osób należących do społeczności LGBT+.
Najważniejsze aktualizacje i dodatkowe wytyczne zawarte w Protokole stambulskim wydanym w 2022 r. obejmują: wyjaśnienia dotyczące definicji i zakresu tortur i złego traktowania w oparciu o 20 lat praktyki i orzecznictwa oraz aktualizację odpowiednich mechanizmów zapobiegania torturom, odpowiedzialności i zadośćuczynienia; aktualizacje dotyczące odpowiednich obowiązków etycznych pracowników prawnych i pracowników służby zdrowia, w tym wytyczne dotyczące kolizji obowiązków; najlepsze praktyki w zakresie dochodzeń w sprawie tortur i złego traktowania, w tym nowe wytyczne dla sędziów, prokuratorów i innych podmiotów; zaktualizowane praktyki dotyczące oceny klinicznej dowodów fizycznych i psychologicznych oraz nowe wytyczne dotyczących oceny dzieci oraz lesbijek, gejów, osób biseksualnych, transpłciowych i interseksualnych (LGBT+); jasne i spójne wytyczne dotyczące interpretacji fizycznych i psychologicznych dowodów stosowania tortur i złego traktowania oraz obowiązku przedstawienia wniosku na temat możliwości stosowania tortur; uznanie ograniczeń Protokołu Stambulskiego i zapobieganie nadużyciom, np. gdy państwa uniewinniają sprawców z powodu braku fizycznych lub psychicznych śladów stosowania tortur lub gdy arbitralnie wykluczają niezależnych, pozarządowych ekspertów klinicznych ze składania zeznań w postępowaniu sądowym; stosowanie dodatkowych wytycznych dla klinicystów w zakresie dokumentowania tortur i złego traktowania w kontekstach pozaprawnych; wymagania wobec państw dotyczące podjęcia kompleksowych i trwałych działań w celu wdrożenia Protokołu stambulskiego i jego zasad we współpracy z podmiotami międzynarodowymi i członkami społeczeństwa obywatelskiego. Stopień, w jakim państwo wdraża wytyczne Protokołu stambulskiego, świadczy o jego woli, determinacji i zaangażowaniu w walce z torturami i bezkarnością.
Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o spowodowanie przetłumaczenia na język polski nowej wersji Protokołu, a następnie upowszechnienie jej wśród opinii publicznej, sędziów, prokuratorów i personelu miejsc detencji oraz udostępnienie odpowiednim resortom i samorządom zawodowym dla celów edukacyjnych i szkoleniowych.