Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej przez adwokatów i radców udzielających pomocy prawnej.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich trafiają skargi obywateli, w których wskazują na niezgodność niektórych przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2018 r. w sprawie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego (dalej jako: "rozporządzenie") z art. 3 ust. 3 ustawy o radcach prawnych oraz art. 6 ust. 1 ustawy - Prawo o adwokaturze.

Rzecznik wskazał, iż obowiązujące przepisy nakazują dokumentowanie każdego przypadku udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na karcie nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w tzw. "karcie pomocy". Mimo, iż katalog informacji ma charakter otwarty, ustawodawca wskazał, iż powinny to być informacje w szczególności dotyczące zgłoszonej sprawy i udzielonej pomocy, dziedziny prawa, której dotyczyła pomoc, kategorii sprawy, formy udzielonej pomocy, czasu poświęconego na jej udzielenie i liczb wizyt osoby uprawnionej w tej samej sprawie, ogólnych informacji o osobie uprawnionej, w szczególności wieku, płci, wykształcenia, dochodu, gospodarstwa domowego i miejsca zamieszkania oraz dane dotyczące punktu, osoby udzielającej pomocy i daty jej udzielenia. Te wymagania, zamiast warunku sporządzania anonimowego opisu sprawy do nieodpłatnej pomocy rodzą pytanie o możliwość sprostania obowiązkowi zachowania tajemnicy zawodowej przez adwokatów i radców prawnych udzielających pomocy prawnej i poradnictwa obywatelskiego.

RPO zauważył, iż wprowadzenie danych do karty pomocy jest równoznaczne z wprowadzeniem ich do systemu teleinformatycznego, którego administratorami są Minister Sprawiedliwości, starostowie oraz wojewodowie. Duży stopień szczegółowości informacji wymaganych do udokumentowania w karcie pomocy, w połączeniu z koniecznością złożenia pisemnego oświadczenia uprawnionego, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej oraz wymogiem opatrzenia pomocy danymi o miejscu oraz dacie jej sporządzenia, imieniem i nazwiskiem lub symbolem identyfikującym osobę udzielającą nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczącą nieodpłatne poradnictwo obywatelskie oraz danymi dotyczącymi punktu i dyżuru mogą pozwalać na identyfikację osoby, której została udzielona pomoc. Powyższe działania, które taką identyfikację ułatwiają, a w pewnych wypadkach umożliwiają, są podejmowane przez radców prawnych lub adwokatów, co rodzi poważne wątpliwości na tle obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Tajemnica adwokacka i radcowska stanowi zaś fundament relacji zaufania obywatela do adwokata i radcy prawnego oraz ma istotny wymiar gwarancyjny w stosunku do praw jednostki.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o odniesienie się do powyższych kwestii.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 17 lipca 2024 r. poinformowała, że Ministerstwo Sprawiedliwości planuje szeroką reformę systemu nieodpłatnej pomocy i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej. Obecnie rozpoczęły się konsultacje w zakresie oczekiwań i propozycji wszystkich interesariuszy, w tym również przedstawicieli samorządów prawniczych. Podsekretarz Stanu zauważyła, że organizacja systemu nieodpłatnej pomocy już w obecnym kształcie zapewnia ochronę prywatności beneficjentów pomocy i nie stoi w sprzeczności z ochroną tajemnicy adwokackiej czy radcowskiej. każdy przypadek udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego dokumentuje się w karcie nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, zwanej dalej „kartą pomocy”. Karta ta przechowywana jest wyłącznie w systemie teleinformatycznym. Dane wykorzystywane są przede wszystkim dla celów statystycznych i opracowania corocznej oceny Ministra Sprawiedliwości dokonywanej w zakresie funkcjonowania systemu. W karcie nie podaje się żadnych danych osobowych. Ponadto zgodnie z art. 7a ust. 1 ustawy Minister Sprawiedliwości prowadzi centralny system teleinformatyczny do obsługi nieodpłatnej pomocy prawnej. W systemie tym, przetwarzane są dane osób zgłaszających się na wizytę, osób udzielających nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczących nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, osób reprezentujących organizacje pozarządowe, okręgowe rady adwokackie lub rady okręgowe izb radców prawnych, pracowników urzędów starostw powiatowych i urzędów wojewódzkich, doradców wykonujących recenzje, a także osób, które ukończyły szkolenie podstawowe oraz kurs doszkalający doradcy obywatelskiego.