Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Obrony Narodowej w sprawie warunków szkolenia i pełnienia służby przez żołnierzy 5. Pułku Chemicznego.

W dniach w dniach 24 - 25 kwietnia br. pracownicy Wydziału ds. Żołnierzy i Funkcjonariuszy Biura Rzecznika Praw Obywatelskich przeprowadzili wizytację 5. Pułku Chemicznego w T. G. Rozmowy z dowódcami jednostki oraz przedstawicielami wszystkich korpusów dotyczyły w szczególności przestrzegania praw i wolności żołnierzy, a także warunków szkolenia i pełnienia służby.

W pierwszej kolejności żołnierze zaproponowali, aby wprowadzić ekwiwalent za nadgodziny w sytuacji, gdy dowódcy nie są w stanie oddać im czasu wolnego za wypracowany czas służby. Postulowali również, aby przywrócić zapisy dot. nadgodzin z poprzedniej ustawy; obecnie ocena za które zadania służbowe przysługują nadgodziny (np. prowadzenie szkoleń) zależy od nastawienia i różnej interpretacji poszczególnych dowódców.

Kuchnia z uwagi na jej stan techniczny pozostaje zamknięta od 2015 r. W związku z koniecznością szkolenia żołnierzy dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej od kilku lat posiłki sporządzane są w innym mieście przez kucharzy oddelegowanych z jednostki (otrzymują nadgodziny) i dowożone w termosach w godzinach posiłków (30 km w jedna stronę) trzykrotnie w ciągu doby. Powyższy stan powoduje dodatkowe koszty związane m.in. z transportem. Tymczasem znaczna część żołnierzy mieszka w bliskiej okolicy i praktycznie w ogóle nie je kolacji w jednostce. Nie zwalnia to jednak dowódcy z obowiązku przygotowania tego posiłku. Rozwiązaniem tego problemu mogłoby być wprowadzenie możliwości wypłacenia normy za kolację zamiast jej wydawania w naturze.

Strzelnica od 2002 jest zamknięta z uwagi na jej usytuowanie (okolice ruchliwej drogi). Realizacja programu strzelań wymusza korzystanie ze strzelnic odległych od jednostki o ok. 30 km do nawet 100 km. Do transportu żołnierzy na te obiekty WOG wynajmuje kilka autokarów 8 - 9 razy w miesiącu, co generuje bardzo duże dodatkowe koszty i jest czasochłonne.

Ponadto, żołnierze zawodowi podnieśli problem "sztucznego" utrzymywania liczby miejsc w internacie dla żołnierzy DZSW. Pomimo, iż część z nich nie korzysta - to nie ma możliwości przydzielenia wolnych miejsc żołnierzom zawodowym, dla których nie ma wystarczającej liczby kwater. W ocenie rozmówców, poza pierwszeństwem żołnierzy DZSW w zakwaterowaniu niezrozumiałe są też wyższe wymogi dotyczące minimum powierzchni dla żołnierzy DZSW (5 m2) niż dla żołnierzy zawodowych.

Podniesiony został także problem braku sprawdzeń pod kątem karalności osób przyjmowanych do DZSW. Zdarzają się żołnierze skazani za przestępstwa np. za handel narkotykami. Ponadto zwolnieni na własną prośbę żołnierze DZSW mogą już po 3 miesiącach starać się o powrót do służby. Kadra zwróciła również uwagę, że pomimo zgłoszenia przez dowódcę jednostki np. 100 miejsc dla DZSW - kandydatów na żołnierzy przychodzi więcej (np. 130), co utrudnia im realizację zadań w tym zakresie (problemy organizacyjne, aprowizacyjne).

Wśród żołnierzy zawodowych negatywnie oceniane jest także pierwszeństwo żołnierzy DZSW przy otrzymaniu nowego umundurowania, butów i sprzętu - przed zawodowymi, szczególnie, że braki w tym zakresie obejmują nawet żołnierzy kompanii honorowej. Jednocześnie żołnierze postulują powiązanie norm korzystania z munduru i butów w zależności od charakteru wykonywanych zadań. Inne jest bowiem zużycie obuwia w sztabie, a inne podczas intensywnych ćwiczeń, czy np. w trakcie służby "na granicy".

Jeśli chodzi o odprawę mieszkaniową to jednym z ważnych powodów podjęcia decyzji o odejściu ze służby żołnierzy jest otrzymanie odprawy mieszkaniowej pozwalającej na spłatę m.in. rosnących kredytów. Po jej otrzymaniu niektórzy żołnierze podejmują starania o ponowne przyjęcie do służby, co nie zawsze jest możliwe. Ten stan rzeczy powoduje, że wojsko traci doświadczonych, nierzadko wysoko wyspecjalizowanych żołnierzy, co przy brakach kadrowych jest szczególnie dotkliwe w obecnej sytuacji międzynarodowej. Żołnierze proponowali, aby w szczególnie uzasadnionych przypadkach, po osiągnięciu określonej wysługi, istniała możliwość wypłaty odprawy mieszkaniowej. Wypłata odprawy mieszkaniowej na umotywowany wniosek żołnierza pozwoliłaby na zatrzymanie w służbie szczególnie cennych specjalistów.

Wizytatorom przekazano również uwagi dotyczące nastrojów panujących w jednostce, wyposażenia i sprzętu żołnierzy oraz oczekiwanych remontów pojazdów bojowych.

Rzecznik przekazał problemy zebrane podczas wizytacji z prośbą o ich zbadanie i przedstawienie informacji w tym zakresie.

 

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej w piśmie z 17 lipca 2024 r. szczegółowo odniósł się do uwag zgłoszonych w wystąpieniu Rzecznika. Na wstępie zaznaczył, że żołnierze muszą mieć świadomość istoty powinności wynikających ze służby wojskowej, w tym gotowości do realizacji zadań. Wymiar czasu służby, nie powinien być oceniany jedynie w ujęciu matematycznym, lecz z uwzględnieniem zadań służbowych i okoliczności ich realizacji. Sekretarz Stanu wyjaśnił, że w związku ze stanem technicznym budynku stołówki wojskowej przeznaczonej do remontu, żywienie żołnierzy dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej (DZSW) realizowane jest przez kuchnię i stołówkę 4. Wojskowego Oddziału Gospodarczego w Gliwicach. Przygotowane posiłki dowożone są do punktu wydawczego zorganizowanego w 5pchem, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami, przy zachowaniu właściwych wymogów sanitarnohigienicznych. Jeśli celu poprawy sytuacji szkoleniowej, dowódca pułku podjął działania mające na celu wynajem strzelnic cywilnych znajdujących się na terenie powiatu tarnogórskiego, spełniających stosowne wymogi. Sekretarz Stanu wskazał ponadto, że czas oczekiwania na części zamienne uzależniony jest od ich dostępności i możliwości pozyskania, zgodnie z wymienionymi aktami prawnymi. Po zakończeniu wszystkich niezbędnych czynności, naprawiony sprzęt przekazywany jest niezwłocznie do użytkownika celem dalszej eksploatacji.